Сборник стихов Мукагали Макатаева / Мұқағали Мақатаев өлеңдер жинағы - Мукагали Макатаев / Мұқағали Мақатаев

Әр қазақтың естіліп боздағаны.

«Қауқары жоқ қайран жұрт, қайран халық,

Сайран салып жатушы ең, жайлау барып.

Опат болып, ақ ордаң ойранданып,

Қара жауың әкеліп қара қайғы,

Тас уатты-ау төбеңе тайраң қағып.

Аңырауды доғарып, аттан қазақ!

Алты жасар ұлыңды майданға алып».

Шұбатылған шаң көріп алыстағы,

Қабай жырау жар сала дауыстады:

— Жау келеді, жұртым-ау, жау келеді!

Жаудан қалған жемтікке жабысқалы,

Тағдырыңды біржола тауысқалы...

Сап түзеді қажыған нар боздақтар,

Қара жаумен қайтадан алысқалы,

Қайта қозып қазақтың намыстары.

Қайта шулап, жамырап қатын-бала,

Қанға шөлдеп, қанырсып жатыр дала.

Қайта жауып, жай оты шатырлаған,

Қайта төнген тамұқтың сотын қара.

Қара жауы қайтадан лап қойды,

Кезек бермей пақырға, батырға да.

Қазақ қанын сылқытып жатыр дала...

Қиқулаған қалың қол, құйын дерсің,

Қайтып оған шағын жұрт тыйым берсін,

Тозған жұртты топырлап, тапап кетті,

Қатыгез жау қайсыбір бұйым көрсін.

Боздақтардың желкесін шайнап кетті,

Қалған малды қайтадан айдап кетті,

Қанжығаға байланған қыз-келіншек,

Бозторғайы шырылдап, сайрап кетті.

Хас батырдың көзі еді қара жорға,

Қара жаудың астында ойнап кетті.

(Кім айдаса, соныкі түздің малы)

Қара жауға қатын боп қыздың бәрі,

Әр өлікке жалп беріп, қонып жатыр,

Даланың түндік қанат құзғындары.

Тұяқ та жоқ тігерге дым қалмаған,

Жау жалмаған, жабысып, құм жалмаған,

Сырлар бар-ау қойнында, туған далам,

Ақтарылған қанынан қазағыңның,

Құзғыны да құдайдың құр қалмаған.

Сенде ме?..

Сенде сұмдық сыр бар, далам...

Қан сасыған далаға қарайды да,

Қуған боп жүр құзғынды Қабай жырау:

- Пәруәрдігер, неғылған сұмдық еді!

Өңім бе, әлде түсім бе, қалай мынау?!

Боздақтардың даланы бояп қаны,

Құзғындар да әнеки тояттады...

Өңім болса, тәңірім, тарт жанымды,

Түсім болса, ұйқыңнан оятпағын?

Оятпағын, мәңгілік оятпағын?!

О, тәңірім!

Неғылған шаққа айналды?!

Бір өзіңе жалынып, жақ байланды,

Түнің тұтып, ақ таңың атпай қалды,

Не қылығы жұртымның жақпай қалды?!

Көлім кеуіп, өзенім ақпай қалды,

О, тәңірім!

Неғылған шаққа айналды?!

Қаусаттың-ау іргемді қара жауым,

Қан боп ақсын басыңа қара жауын!

Қатын, қызың күң болып әр есікте,

Құл боп өтсін мәңгілік балаларың!

Ордаң опат, айырыл елдігіңнен,

Босамасын басың бір шерлі күннен.

Тоз-тоз болып ұрпағың әр қиянда,

Билігіңнен айырыл, тендігіңнен!

...Байқап еді өліктің қозғап бәрін,

Бәрі де өлік, бірі де сөз қатпады.

Қабай жырау басы ауған жаққа кетті,

Құзғындарға қалдырып боздақтарын!...

Кете барған, артына бұрылмаған,

Аят оқып, ішінен сыбырлаған.

Қозы көш жер қырғыннан ұзағанда,

Құлын-дауыс естілді шырылдаған.

Аппақ нұрын жинап ап, тауға келіп,

Күн де батып барады қанға бөгіп,

—О, жасаған, кімдікі әлгі дауыс.

Тірілді ме артымда қалған өлік!?

Жетім қалған құлындай құлдыраған,

Көз ұшында бір қара бұлдыраған.

Тағат етіп тұруға дәрмен қайда,

Аттың,басын сол жаққа бұрды баба.

...Есі кеткен алдында тұрды бала.

Ат үстінен баланы алдына алып,

Бір алданыш тапқандай шал жұбанып.

Қырғын көрген қызыл Күн қырдан асты,

Қызыл-күрең қанына тауды малып.

- Сен ғанасың, құлыным, сен ғанасың,

Мен де көпке бармаспын, сен қаласың.

Ойран болған ордаңның орнына кеп,

Отау тігіп, оттарын сен жағасың!

II

Дала жатыр.

Сағымы ширатыла,

Бара жатыр қырына, бұйратына.