Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бұрын ондай аңшылыққа арнап шықпайтын болса да, Абай биыл осы отырған дос-жарандарын ертiп, сол салбурынға шығатын болды.

Осыдан жиырма күн өткен шамада, Абайлар салбурында аң соңында болатын. Қазiр аңшылардың үш қосы елсiз сыртта. Иесiз үлкен тау – Бақанас тауларында. Соның Қырғыз-шаты деген тоғайлы, өзен сулы, үлкен жақпар қия тасты бiр терең сайына қатар тiгiлген. Қырғыз-шатының дәл осы тұсын – "Кiшi-әулие" дейдi. Олай дейтiн себебi – осы жартасты биiктiң төбесiне жақындаған иық тұсында, тау iшiне тереңдеп кiретiн үлкен үңгiр, қара қуыс бар. Шыңғыс тауында осындай үңгiр екеу. Бiреуi бұл арадан күндiк жерде, Тасболат деген елдiң қыстайтын мекенiндегi үлкен үңгiр. Оны кейде "Әулие-тас, кейде "Қоңыр-әулие" дейдi.

Мынау Қырғыз-шатындағы үңгiр кiшiлеу болғандықтан "Кiшi-әулие " деп атанатын. Қостар сол Кiшi-әулиенiң дәл етегiнде. Алдын өзен мен қалың қайың, мойыл, терек өскен сайға берiптi. Арты биiк жартастың тамағының асты. Соған кiре қоныпты. Бұл күнде сыртта бiрнеше рет қар жауған, түн асса сонар болады. Әлi қалыңдап қар түскен жоқ, бiрақ келте сонар боп таңға жақын жауатын, не жұқалаң қырбақ қар, не қылау күн сайын болады.

Аңшылар он күннен берi бүркiтпен, тазымен көп түлкi алды. Бәшейдей, Шәкедей мергендер сирақты шитiлерiмен арқар атып, қос-қостың iшiн аң терiсiне, арқар етiне толтырып тастаған.

Аңшылардың бұл күндегi тұрмысы сол аң аулау ыңғайына қарай бейiмделген. Бұлар ымырт жабыла ерте жатып, таң қылаңдай бере, ерте тұрып, өзгеше ынталы қарекет соңында. Ширақ, сергек тiршiлiк кешедi.

Қазiр мiнi, таң жаңа ғана қылаңдап атқан едi. Қос ыстық iстейтiн қамына ендi ғана кiрiсер шақ болған. Әлi аттар да әкелiнбептi. Киiзi қос-қабаттап жабылған кеңдеу, жылы қоста Абай қатты ұйқыда жатыр едi. Қатарында жатқан Ербол оны иығынан қозғап, түртiп оятты. Абай селт етiп, басын жастықтан көтере берiп, жалт қарады. Ербол:

– Абай, мына қызықты қара! Бұл не қылғалы тұр? Аңғардың ба? – деп иегiмен қостың ортасына қарай нұсқады. Абай ендi бұрылып, солай қараса, мерген Бәшей аласа қостың азғантай ашылған түндiгiнен мылтығының ұшын аспанға беттетiп, бiрдеңенi көздеп тұр.

Қос iшiнен аң атқан мергендiктi әлi бұл аңшылар көрген де, естiген де жоқ едi.

– О не?

– Не көрдiң? – десiп, екеуi де бастарын жастықтан жұлып-жұлып алысты.

Сол кезде Бәшейдiң ұзын қара шитiсi күрс етiп, қос iшiне бiр будақ көк түтiн таратты. Бәшей, мылтығының түтiнi айықпастан:

– Құлады! " тақыр қолтықтан!"- дей сала, тысқа қарай атқи бердi.

Абай мен Ербол Бәшейдi етегiнен тартып қалып:

– Уа, жөнiңдi айтшы, кiмдi аттың?

– Ненi құлаттың? – десiп тұра берiстi. Бәшей бұлардың барын ендi ғана аңғарып, тағы да ұмтыла берiп:

– Арқар! Үйдей құлжа... Құлап келедi, жүгiрiңдер тысқа! – дедi де, өзi төрден есiкке дейiн бiр-ақ қарғып, лып етiп шығып кеттi. Осы кезде жаңа оянып тысқа ендi шығып, от жаққалы жүрген Баймағамбет, бақыршы Масақбай тысқа даурыға қоя берiстi.

– Кiм атты?

– Мылтық қайдан атылды, ойбай-ау!?

– Домалап, үстiмiзге келедi. Қостың үстiне құлар ма екен? – деп қатты әбiгерленiп, тарпылдап жүгiрiсiп жүр. Дәл осы кезде ауыр салмақты бiр нәрсе қостың iргесiне, сырт жағынан кеп былқ етiп, дүбiрлей құлады. Өлеусiрей тыныс алып, пысылдап жан таласқан аң белгiсi бiлiндi. Ербол мен Абай кең етiктерiн аяқтарына сұға-сұға салып, бастарына күпi, тондарын көтерiп, жамыла бере, тысқа атқып шығысқан едi. Бәшей арқарды бауыздап жатыр.

– Өгiздей құлжа! Аурудан сау ма өзi?

– Қайдан қаңғып келдi бұл? Iздесең таппайтын қу мүйiз, сақа құлжа қайдан ғана кеп, Бәшейдi iздеп тапты? – десiп тысқа шыққандар сақ арқардың бұлайша кеп қаза тапқанын әлi де түсiне алмай, аң-таң болысып жүр. Абай үндемей, арқарды айнала қарап шығып: