Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Ол мосқал адам және бұрын қыздай алған әйелi бар. Ертеде мал берiлген жесiрi жетiп келе жатқандықтан, сол қайынаға Әйгерiм басына рұхсат бермей, өзiм алам дептi. Сонымен Бекей қызы жiпсiз тұсаулы көрiнедi. Қыз жақындары құдасынан Әйгерiм басына азаттық тiлеген бiр кезi де болған екен. Оған қайынаға көнбептi. "Кеңшiлiгiм жоқ. Құдай қосған жесiрiм, өзiм алам" дептi.

Бiрақ осылай деп қыздың бағын байлап отырғаны болмаса, қалыңмалын да түгендемей, ұрын да келе алмай, өз әйелiнен аса да алмай, шырмалып жүр екен. Жиренше сол жайдың бәрiне Бекей, Шекеймен жақсы әңгiмелесiп қанды да, Әйгерiмнiң өз көңiлiн де өз аузынан әбден бiлдi. Айгерiмнiң көңiлi – ерiк тиер болса, ол күйеуге бармақ емес. Бiрақ Абайдың да әлi артта жатқан көп-көп ауыр түйiндерi бар.

Ағайын-ауқым, шеше-туысқан болса, бұл ниеттi бiлмейдi. Алшынбай қызы Дiлдә бар. Ол қайтедi? Мәлiм емес. Осы жайларды өзi iштей нық ескерген ептi Жиренше Бекей мен Әйгерiмге сөйлескен сөзде, әзiрше үлкен бiр құпиялық сақтауды сездiрген. Тiс жарып, сыртқа шығармай, бүркей тұруды кеңес еттi. Бұнысы Абай қамы ғана емес, әсiресе қыз қамы. Түбi ойда жоқ кедергi шығып, осы сөз бос сөз боп қалатын болса – ол Әйгерiмнiң бағын байлауға.мүмкiн.

Және анау қайын жұрт бiлсе, ағайын алалығы туып кетуге де болады. Осындай мән-жайды, ел таразысын баққан қырағы Жиренше бұл ауылға жақсы байыптатты. Мамайдың жесiрiн аздырып, Құнанбай баласына әпермек боп, ел iшiне алалық салды деген сөз шығатын болса және Абай алмай, iс шықпай құр жаман лақап қалатын болса, ол Жиреншенiң өзiне де мiн болар едi. Осымен бiр жағынан, Абайдың Әйгерiмдi алуын iштей анық мақұлдап қайтса, екiншi жағынан, сыр ұшығын шетке шықпайтын етiп, шеберлiкпен тұйықтап та келген.

Абайдың әңгiмелерi қысқа болды. Байлау бұл үш жiгiт арасында берiк боп бекiндi. Сөз соған сайған соң, Абай Жиреншеге сүйсiне отырып:

– Ал ендi, iс еткен соң түгел ет. Өзгеге салар iсiм емес болса да, менiң шешем – сөзiн тастар кiсiм емес. Әке болса, түзде жүр. Ендi анамның рұқсатын да өзiң сөйлесiп, өзiң алып бер! – дедi.

Ұлжан Абайдың бұл iсiн мақұл көрген жоқ. Жиреншенiң ұзақ сөзiн аса бiр ренiштi, күйзеу қабақпен тыңдап шығып:

– Шырағым, Абай бұны iстемек боса, ол құпияның iсi емес, әшкеренiң iсi ғой. Маған несiне кiсi салып жiңiшкелеп сөйлесiп отыр? Одан да, өзiн шақыр, өзiн де алып кел, үшеулеп отырып сөйлесейiк, – дедi. Абай келгенде Ұлжан iркiлген жоқ.

Үлкен ойлы, мұңды пiшiнмен сөйлей жөнелдi. Абайжан, балам, ниетiңдi ұғындым. Қызыққан кiсiң кiм? Оны да мына Жиренше танытты. Маған ақыл салыпсың. Жақсы ма осыным дейсiң ғой? Жақсы демеймiн, сөзiм қысқа. Мен айтардың көбiн өзiң көзiңмен де көрiп өсiп ең, көп қатынның бiрi мен болғанда, сол көп қатынның бiрiнен туған көп баланың бiрi сен боп, өсiп ең? Сырлас, шерлес ек қой. Тәттi ме едi маған да? Жеңiл ме едi саған да? Бiз басқан iздi баспаса дегенде, мында бiр ойлайтыным осы бiр жер едi. Өкiнесiң деп қорқамын. Алды қызық көрiнгенмен, оңай түйiлгенмен, арты зәр едi мұның. Опық жейсiң, жақсы балам. Мiне, айтарымды айттым. Бiрақ көрер қызық та сенiң өзiңдiкi, татар зәр де өзiңнiң ғана сыбағаң. Мына Жиренше де, мен де былай қаламыз. Қинаған қаупiмдi айтып шықтым. Ендiгiңдi өзiң бiл! Өзiң ойлап, өзiң шеш! – дедi.