Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Ол үшеуінен басқа, қара киімдеріне сары жез түйме таққан ұсақтау, біркелкі төрт бала бар. Олар Слободканың өзінде қазақ балаларына арнап ашылған интернатта тұрып оқитын осы қала кедейлерінің балалары. Бұлардың екеуі тоғыз жаста, олар Затон жұмысшылары Сейіт пен Сәменнің балалары. Қазір біреуі өзін "кімсің?" десе, "Сейітов Асқармын" дейді. Екіншісі – үлкен көзді, ақсұр сопақ беттеу бала Сәменов Мақсұт.

Қалған екі баланың біреуі – Дәмежанның немересі, сегіз жасар Жәбікенов Мұрат. Екіншісі – қайықшы Сейілдің кішкене баласы, о да сегіз жасар Шәкет. Бұл төрт бала шолақ мұрын, аласа бойларымен біркелкі форма киген қалыптарында, домаланған қозыдай, шетінен сүйкімді көрінеді. Өздерінің өңдері сондай таза, ажарлары толық, беттерінде сәл қызылдары бар. Әлі шаш жібермеген. Төртеуін бір күзеген тайдай қып, жаңа тебіндеп шығып келе жатқан шаштарын бір сағатта алған тәрізді. Бұлар күлегеш, ойыншы балалар.

Ал Абайдың бала қонақтарының ішінде осы екі топ кедей-кепшік балаларынан басқарақ, өзгерек көрінетін екі жуан қара бала және бар. Олар жаңағы интернаттың төрт баласынан сәл қалқыңқы. Бұлар он екі жастардағы құрдас бала және әсіресе бұлардың киімі бөлек. Нығымет, Жәлел деген екі Құнанбаев гимназияда оқиды.

Бүгін Абайдың пәтеріне қонаққа келерде олар өздерінің сый жерге барғанда киетін гимназиялық мундирін киіп келісіпті. Қысқа мойындарына оқалы жағасы тірелген, он-нан аса ақ жалтыр түймелері тамағынан кіндігіне шейін жыпырлай тізілген бұл балалар, өзге екі топ баладан өздерін бар мінезде басқаша ұстайды. Олар аз күледі, өте сараң жауап береді. Көбінше маңындағы балаларға суық қарасады. Әрі ақ түймелі мундирімен, гимназиясымен мақтанса және де бұлар өздерінің Құнанбаев екенін де сезіп қалған, нығыз ажар байқатады.

Он екі жасар Нығымет Құнанбаев – Әзімбайдың баласы. Қазіргі заманда сол Әзімбайдың үш әйелінен он бір ұлы болатын. Он бір ұлдың төртеуі бәйбішесінен туған. Соңғы үш-төрт жыл ішінде Абай балаларын орысша оқытты деп Тәкежан, Әзімбай да он бір ұлдың біреуін қалаға шетке шығарған. Әзімбайдың ерте алған бәйбішесінен туған алғашқы ұлдары он алты, он сегізге жетіп, тетелес өсіп келе жатқан. Сол бәйбішенің төрт ұлының ортаншы біреуі, осы Нығыметті әр жерде әзірлеп кеп, енді екі жылдан бері гимназияда оқытатын.

Екінші Құнанбаев Жәлел – Кәкітайдың бал асы. Ол да Нығыметпен сабақтас. Екі Құнанбаевтың сырт пішін, бет жүздері ұқсас болмаса да, жалпы ажарда біріне бірін қатты ұқсататын бір жай бар. Бұның екеуінің де он екі жасар бала қалпында түстері өте суық. Жәлел бақыр басты келген, кең маңдайы қысық, қисық көзіне қона түскен. Мұрны кішкене, ұсақ тістері сирек, қалмақ бетті бала. Көзқұйрығы керіліп қиғаш біткен де, сол кішкене көзінің еті де бітік келген. Қабақтан төмен қалың боп салбыраған үстіңгі еті көзінің жарымын баса тұрғандай.

Әзімбайдың баласы Нығымет болса, ол шешесіне ұқсаған, салпы ауыз. Төменгі қалың ерні үнемі біреуге жиреніп, пысқыра қарап тұрған сияқтанады. Әзімбайдың бұл баласының бет реңі қызыл емес, қоңыр сұр болса да, қабағының еті және де қалың біткен.

Екі көзі ашушаң, ойнақы келіп, үнемі шатақ іздеп тұрғандай.

Бұл екі бала орыс үйлерінде тұрады. Гимназияның ішінде екі жыл оқығандықтан және орыс үйінде тұрғандықтан, орысша тілге жап-жақсы ысылып қалған.

Абай немере інілерін қонаққа келтіргенмен, оларға көңіл бөлген жоқ. Әуелі көп әңгімелескені Дәркембайдың баласы – ересек Рахым болатын. Абай оны осыдан бұрынғы жылдарда Городское училищеге алғаш түскен кезінде әзіл етуші еді.

– Рахым-ай, оқуға кешігіп түстің. Кластағы өзіңнен кіші балаларға ғой әкедей көрінесің, ә! – деп қалжыңдайтын.

Қазір Рахымға тағы сол жөннен әзілдеп сөйледі.

– Жә, енді қалай, Рахым? Биыл үшінші класқа шықтың. Ана жылғы өзіңді "әке" дейтін сабақтас орыс балаларың ер жетті ме? – деп күлген еді.