– Бүркітбай!– деді ол,– мынауың қалай-қалай желеді? Қызған сайын қайықтай есіп барады ғой!

– Бұл солай ат.

– Әй, Бүркітбай!

– Әу!

– Кенжетай айтады: құнан күнінде Итбай осы Қоянкөкті бізден алып еді дейді. Рас па?

– Рас. Балтабек Омбы жақтағы Маскеленко станциясына пайда табуға барып, сол жылы орыс арасынан тай күнінде сатып әкелген екен. Құнан шыққан жылы Итекең қызығып, сұрап алса керек.

– Тартып алыпты ғой.

– Е, мен қайдан білейін, қалай алғанын, әйтеуір алды. Не тартып алсын. Жаман Тұяқтың баласы Итекең сұраса бермейді деймісің. Тартып ап күш теңестіретін олар кім?

– Жоқ, тартып апты. Балтабек қалаға осы аттың ызасынан көшіпті,– дейді.

– Мен оны естіген жоқ ем. Естісең таласым жоқ, сол үйге араласқан адамсын, ғой, білетін шығарсың. Саған не сырын айтпайды дейсің...

Бүркітбай Асқардың бетіне бұрылып тура қарап, жымиып күлді.

– Неге күлесің?

– Жәй!–деді Бүркітбай жымиюын үдете түсіп,– оқыған адамның іші сиырдың таз қарнындай көп қалтарысты болады дейтін еді. Мен сені ақ көңіл, жайдары жігіт пе деп ойлайтын ем. Осы, қусың-ау деймін, Асқар, ә?

– Оны не себепті айттың?

– Мен айтам себебін, егер сен де айтсаң?

– Айтатын нәрсе болса айтам.

– Айтпайтының да бар ма еді?

– Ішімдегі сырымды түгел ақтарам дей алмаймын.

Бүркітбайдың, беті күліп, көзі ойнай бастады.

– Неге іркілесің?

– Осы сен қалың бердің бе, Асқар?

– Жоқ.

– Қой, берген шығарсың!

– Е, мен сенен жасырам ба?

– Жасырасың-ау деймін. Тұяқтың қызына қалын, берді дейді ғой жұрт сені!

– Қай Тұяқ?

– Әй, қу шекем, айтам ғой қусың деп!..

– Ә-ә-ә!.. түсіндім!..– деді Асқар.

– Солай ма, таптым ба, қышыған жеріңді?

– Өзің бе солай ойлайтын, басқалар ма?

– Басқа да, өзім де.

– Жұрт та жоқты есек қылады екен.

– Неге? Кеп аузы – уәлі. Жел болмаса шеп басы қимылдамайды.

– Біреудің жас баласын солай деуге жұрт та ұялмайды екен, сен де ұялмайды екенсің!

– Піш-ш-ш... «жас баласын!..» Неткен жас? Он үште отау иесі емес пе?

– Ол ескілікті көксейтін қазақтың айтатыны...

– Сен жаңа қазақ бола ғой. Сонда да соқтауылдай қыз емес пе. Төсі тостағандай боп қалған.

– Әңгіме төсте емес, жаста.

– Ал, айта ғой, жасы нешеде екен!

– Он төрттен он беске шыққан.

– Тапқан екенсің алдайтынды. Ол қыз ең аз дегенде он алтыға келді. Жарайды, жасына дауласпай-ақ қояйық. Жалғыз жаның бар жігітсің, шыныңды айтшы, алғалы жүрген жоқпысың?..

– Мен...

– Кішкене... сабыр ет!.. Мен ол қызды сенен қызғанды деп ойлама! Алты аласы, бес бересім жоқ, оған менің. Ол менің жесірім емес. Айта берсең ешкімнің де жесірі емес. Басы бос қыз. Қызға кім қызықпайды, қымызды кім ішпейді?

Жалтарғанына Бүркітбай болмағасын, Асқар «несін жасырам?» деп: қызда ойының бары расын, бірақ әзірге ала қойғысы келмейтінін, ең алдымен қызды оқытуға жәрдемдесуді мақсат көретінін, қыз оқып, езін езі танитын, білімді адам болғанша алам деген ойын оған сездіргісі келмейтінін түгел айтты.

– Ойбой,– деді Бүркітбай кекетінді күлкімен,– Зылиқа мен Жүсіп бұдан шықты десейші!.. Оныңа кім нансын.

– Нанбасаң ерік сенде. Бірақ расым осы.

Бүркітбай күлкілі кескінмен кезін ойнақшытып, Асқарға тағы қарап еді, Асқар жылы шырай бермегесін, атқа бұрылып, ашуланғандай божыны қағып-қағып жіберді.

2

– Кәне, кім үйіне түсеміз?–деді Бүркітбай, қалаға жақындаған кезде, Асқардың бетіне қарап.

– Өзің ше?

– Мен, қай орыстікі шай қайнатып берсе, соған түсем..

– Мен де соған...

– Өй, жарылып кет!.. Мен білмейтін шығармын, бүйрегін, қайда бұрып келе жатқанын...

Асқар үндемеді.

Бүркітбайды Асқар көптен таниды. Бірақ, сырлас болған жігіт емес. Сырт естуінше ол кедейдің баласы. Руы Көкшетау болысындағы Қойлы-Атығай ішінде Даңқой.

Ескі ауылда – «ер жігіт», «еті тірі жігіт» дегендер болатын.