Узкая, скользкая дорога / Тар жол, тайғақ кешу - Сакен Сейфуллин / Сәкен Сейфуллин

...Одан соң болыстардан болыс басы 10 жігіттен сұрады. Қазақтар бермек болды. Ол жігіттер әскер өнерін үйреніп, әр болыстың ішінде гарнизон болып тұрады... Атаман Анненков қазақтың оқыған, басшы, жұрт ағасы адамдарын (Әлихан, Мұқаметжан, Ахметжан, Жайнақұлы) білетінін айтқанда, қазақ шу етті. «Біздің әкемізден артық көретін кісілерімізді біледі екенсіз! Олар «жат!» десе жатамыз, «тұр!» десе тұрамыз», — деп, сонда Анненков айтты: Оларды Жетісу қазақтарының атаманы Афонов жек көреді, «автономия алмаққа жармасады» деп, мен қазақтың ол азаматтарына сенемін! Қазақ пен орыс арасында от жағып, Афонов шағыстырып жүр: Афонов, менің қазаққа мылтық бергеніме де, қазақ полкін жасағаныма да қырын қарап жақтырмайды, — деді.

Анненковтың тілмашы — Кеңсебай Үмбетбайұлы»

Және «Сарыарқа» газетінің сол 1919 жылы 26 наурызда шыққан 74-ші нөмірін қарап отырдым. Бүл нөмірде атаманның «батырлары» қазақ халқының нашарларын — қара бұқараларын итше тепкілеп жатқанда, «Алашорда» әскерінің большевиктерге қарсы «батырлық» қылып жатқанын көрсететін «Қазақ қалай соғысады» деген мақалаға көзім түсті.

«ҚАЗАҚ ҚАЛАЙ СОҒЫСАДЫ

«Алаш Орданың» тұңғыш жасаған 1-Алаш полкі Жетісу майданында көпшілдерге қарсы соғыста жүргені алашқа мәлім.

...Жігіттердің азырақ қимылдарын жазамын: Көпшілдер Саратовкаға шабуылдап тұрғанда, 29 октябрьде біздің жүздіктегі Балтай Бейсебекұлы деген жігіт жортуылда жүріп Аязбай бақшасының қасында (Саратовкадан 7 шақырым) тастап кеткен бос қыстауды көре кеткелі барады.

Бұғып бекіністе отырған жауға душар болады. Екі көпшіл шыға келіп бас салып, жігіт есін жиғанша шылбырынан ұстай алады. Бұдан құтылу ойлағанда мүмкін емес. Сөйтсек... Епсіз, икемі жоқ қазақтың сасып есі шықпай, көзді ашып-жұмғанша атының басынан жүгенін сыпырып тастап, көпшілдердің бірін мылтығының дүміменен серейте бір түйіп, шу деп тебініп, атты бір салып жөнелді. Жүгенсіз басы босаған ат тұра шауып, зымырап кете барды. Есі шыққан көпшілдер мылтықтарын алып атқанша жігіт құтылып кете барды. Шауып келіп жортуылда жүргендерге білдіреді.

Мынадай бір гәп тағы болды. Андреевка қаласына біздің жүздік шабуыл жасаған кезде, Ахметқали Орманбайұлы дегенге жиырма жігіт беріп, қаланың солтүстік жағына шығып, көрініс қылу тапсырылған еді. Өзгеміз қаланың оңтүстік жағынан тимекші едік. Орманбайұлы құйынша ағызып барып, қалаға кіріп, көпшілдердің әңкі-тәңкісін шығарып, жаман састырып, жолымызды қылды.

Тағы да жігіттердің бір қимылы: 29 октябрьде бір топ қазақ әскері оқтарының бәрін атып тауысып, Саратовкадан салығымызға қарай шегінгенде Қағазбек Дәшкібаласы дегенді 12 жігітпен артымызға тастадық. Жауды алдандырып, Тұтсалыққа өткізбе деп. Қағазбек 150 көпшілді бір жарым сағат бөгеп, бізге жібермеді. Қағазбектің бұл қайратының арқасында шығынсыз шегініп, аман құтылдық. Осы сияқты өжеттіктер толып жатыр...»

Оқып болып, жерге түкірдім. Ол нөмірін қоя салып, «Сарыарқаның» 1919 жылы ақпанның 20-сында шыққан 70-нөмірін алдым. Бұл нөмірде Ақмола уезінде мұжықтардың көрген жәбіршілігін айтып, елден жазған Байсалбайұлының сөздеріне «Сарыарқа» басқармасының қайырған жауабын оқыдым. «Сарыарқа» басқармасы «Ақмола қазақтары «Алашорда» әскерін, «Алашорда» милициясын жасамай жатыр. Сондықтан орыстардан зорлық көріп жатыр...» — деп жазады. Басқарма сөзі мынау: