Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

енді табандарыңызды жалтыратыңыздар!" дейтін көрінеді.

— Е, бәсе, сөйтсе екен, қасқа! "Қашан келеді жаңа өмір?" деп-ақ мойынымызды соза-соза өлетін болдық қой...

— Бізде ғана ғой. Әйтпесе қайда! Басқа жақта жаңа өмірді баяғыда бастаған,— деп, Шеге көп білетін кісіше маңғазданды.

— Шеге, әкең өкімет қой, есіттің бе, айырплан, мәшине қашан келеді біздің жаққа? — деп Ждақай Шегеге қарай итіне түсті. Шеге бір танауынан күле түсіп:

— Сен де айтасың-ау! Айырплан тұрмақ шайтанарбаны көріп алсақ болмай ма, алдымен! — деді.

— Әттең, мен өкімет болсам!!! — деп, Ждақай өкініштен көкірегі қарс айрылып шалқалап жата кетті. Шеге күліп жіберді.

— Ие, не істер ең сен өкімет болсаң? — деді, кекеп.

— Қалжыңы жоқ, мен өкімет болсам, біздің байларды "тарс-тұрс" еткізер ем. Әкесінің... Аудан келгенше оларды бүйтіп алшандатып қоймас ем...

Ждақай мен Шеге құс атуды ұмытып әңгіменің қызығына түсіп кеткен. Ауыл жақтан Қаракер атын сылаңдатып келе жатқан Хансұлуды байқаған да жоқ.

Көз қиығының қайқылау құйыршығына жас іркіліп Хансұлу жалғыз келе жатты. Әлгінде, үйіне ауылдың бас көтергендері жиналған. Ішінде Шырылдауық Шәріп, ұзынтұра Уәп, Дәу апа, Бұлыш бар. Ақ түйесін желпілдете желдіріп Жылыбұлақтан Лабақ ахун да келді. Пахраддиннің қонақ үйі кісіге лық толды. Шешесі бұны ыммен сыртқа шақырып алып:

— Сұлутай, сен басқа үйге бара тұр! — деді. Қабағында кейіс. Қыз жүрегі бір жаманатты сезді. Желіде тықыршып тұрған Қаракеріне мініп, басының ауған жағына тартып отырды. Сөйткенше, ауылдан жирен қасқа мінген бір бала шауып шықты. Көл жанынан сыдыртып өте берді.

— Әй, зәнталақ, тоқта! — деп, су жағасында жатқан

жерінен бақырды Ждақай, — бері кел!

— Не? — деп желпініп алған бала атының басын әрең

іркіп, көлге қарай бұрды. Жирен қасқаның танауы делдиген.

— Өй, қасқа бала, қайда шаптың, әлем-жәлемің шығып?

— Тойға шақыруға. Келесі сәрсенбінің сәтіне той, Пахраддин қызын ұзатады, — деп бала анадайдан айқайлап атына қайтадан қамшы басты.

— Мәссаған, қасқалдақ! — деді Ждақай көзі атыздай боп, атын суарып тұрған Хансұлуға бір, өңі сұрланып кеткен Шегеге бір жалтақтап. Шеге өңі түтігіп төмен қарады.

— Шеге, ал қасқа бала, енді не істейміз? Шынымен

Қозбағарға кеткені ме Хансұлудың! Алып қашайық, әкесінің көрін! Көне ме өзі? Сүйеме өзі сені? — деп Ждақай едірендеп тұрып кетті орнынан.

Шегеде үн жоқ. Тістеніп алған. Назарымен жер шұқып, көзіне жас айналып отыр.

Жирен атты шабарман арқаға қарай жусанды, бетегелі тегіс даламен жұлдызша сызылып ағып, ұзап бара жатты.

МАЗАСЫЗ ЖАЗ

1

Тойға санаулы күн қалғанда құрбан айт басталды. Жұрт елең-алаңнан тұрып, қорадағы малдан соярлық бір-бір жандықтарын ұстап байлады.

- Айт құтты болсын!

- Айтқаның келсін!

Бүгін барлық үйдің есігі ашық. Пейілдері кең. Дастарқандары жаюлы. Осыдан үш күн ұдай жиылмайды ол дастарқан. Үш күн ұдай айттап қыдырушылар да толастамайды. Есігіңді кім ашса — сол қонағың. Бүгіндері жұрт ең таза киімдерін киеді. Кебеже, теңдер ашылып, дүние-мүлік, киім-кешек, кездеме маталар көрнекке ілінеді. Үй іші бай қызының жасауындай саусап жайнайды. Ата-ананың да қабағы ашық. Жастардың күні-түн ауыл, ел аралап, сауық-сайран жасауына тарлык жасамайды. Түске таман Жем жақтан құйында-құйын шауып болыстық кеңес ағасының шабарманы келді. Аты ақ тер, көк тер, тура Шәріптің үйіне тұмсық тіреді. Содан әбзаматта ауыл іші жаңа хабарға толды да кетті. "Өкіл келе жатыр екен", "Ауданның бастығы екен". Хабар дүңкілдеп алдымен естіген Шәріптің өзінен бұрын тарады ауылға. Кішкентай Шәріп аяғы маймаңдап үйден үйге жүгірді. Болыстық кеңес ағасының бұйрығын әр үйге жеткізіп тызаттап ауыл арасында жортақ қақты.

— Ау, халайық, ошақ бастарыңды реттеңдер! Аудан басы келеді. Халықтың хал-күйін білуге келеді. Қамданыңдар! Ау!!!