Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Тортөбел екпінімен ағызып өтіп қайта бұрылды. Енді Қоспанның тәсілін танып қалған әккі қасқырлар неше түрлі айла жасап оңайлықпен алдыратын емес. Қаға берісте топырлаған қойдың ішіне сүңгіп шабынан тартып жарып салады да, жалт беріп соққының астынан шығып кетеді. Жақындай бергенде артқы аяғымен құм боратып алдын көміп салады. Көз жұмып сілтеген шоқпар тимейді. Өзіне қарай тап берген қасқырдың қаншығына Қоспан сойылын сермеп қалып еді, асып барып сауырынан соқты. Қаншық аунап түсіп екі домалады да енді ұмтылғанша жалт берді.

Қасқырмен айдасып жүрген Құтпанды көрді. Ол қашқан бөріні ұзатып жібермей шап беріп тірсегінен алады. Содан-ақ екеуі лезде тістесіп, ырылдай ырсылдап ұмар-жұмар домаланып кетеді. Майлыаяқ көрінбейді, тек oқта-текте баяғы сол қыңсылаған ащы даусы тірілігінен хабар береді. Қоспан сойылын қаттырақ сілтеймін деп ауып бара жатып, аттың жалын таянып көтеріліп алды. Қасқырмен шапши тістесіп қалған Құтпанды таныды. Қоспанның алдындағы бөрі жалт беріп солай қарай шапты. «Апыр-ай, жарады-ау» деп ойлап қалды, бүйірлеп қиғаш кеткен Тортөбелдің басын бұра беріп. Енді атын тебіне бергенше бір тұстан Майлыаяқ шыға келді. Құтпанның ту сыртынан төніп қалған қасқырға екі-ақ ырғып жетті де шап беріп айқаса кетті. Ана қасқыр ырғып түсіп Майлыаяқтың өзіне бас салды. Бір сәтте астына жұмарлап басып алып еді, кенет астында жатқан итті тастай қашқысы келгендей артқы аяғын шіреніп шапши көтерілді. Оның бауырының астынан денесі салақтап Майлыаяқ та бірге көтерілді. Екеуі солай тіктесіп барды да сылқ түсті. Осының бәрі көзді ашып-жұмғанша, Қоспан атының басын бұрып қайта оралып жеткенше — Майлыаяқ жастығын алып жансыз сұлап жатты.

Тортөбел алқынып барады. Ойқастай шауып, оқыс тұра қалып жалт бұрылады. Қоспан қанша уақыт өткенін білмейді. Осының бәрі кейде бір сәтте ғана жалт еткен айқас болып елестесе, кейде мәңгі бақи таусылмайтын сергелдең боп көрінеді. Бұлт етіп жалтарған қасқыр алдырмайды. Қос бөрінің ортасына түсіп қалған Құтпанды екі рет арашалап алды. Бірақ қолы дағдысынан жаңылып қалғандай сілтеген шоқпары көздеген жеріне дарымайды. Қайта қасқырды өшіктіріп қоздыра түседі. Анда-санда үйме-жүйме топырлап, орғып, астан-кестен боп жатқан қойларды көріп қалады. Оған қайрылуға, олардың халін ойлауға да мұршасы жоқ.

Тай өгіздей арланды көзі шалып жүрген. Ол екі рет Құтпанмен де айқасып қалды. Бірақ әккі неме Қоспанның сойылын дарытпай қол астынан сытылып кете берді. Соны қуып жете беріп соңғы рет бар пәрменімен сілтегенде қолынан шоқпары түсіп кетті. Өзі де төңкеріліп ауып бара жатып бойын әзер түзеп алды. Енді темір үзеңгіні қару қылмақ боп жалма-жан сол жақ таралғысын ағыта берді. Осы кезде Тортөбел ыршып түсті, Қоспанды аударып кете жаздады. Ат баурынан бір нәрсе қылаң етті. Тортөбел ыршып аспанға атылып, шыңғыра кісінеді. Даусы құлақты тесіп барады. Қоспан еш нәрсені түсініп үлгермей тек үзеңгіден аяғын шығарып алды. Келесі сәтте атымен қоса қопарылып құлап бара жатты.

Құлаған аттың астынан аяғын тез суырып алып көтеріле бергенде — бір жақтан бұлт етіп шыға келген арлан қасқыр тура өзіне атылды. Қоспан да жан дәрмен қылып кеудесімен құлай ұмтылғанда қос қолы арланның мойнына ілікті. Қасқырдың алдыңғы аяғының тырнағы сырмағына қадалған екен, бар пәрменімен қарсы итеріп қалғанда мақтасын бұрқыратып өңірін айырып шықты. Енді қайтып тырнағын адамның кеудесіне іліктіре алмай алдыңғы аяғы ербең-ербең етеді. Бірақ сонда да бұлқынып қарсы шапшығысы келеді. Тегеуріні керім. Қоспанның саусақтары жып-жылы қылшығынан сытылып шығып кете жаздады. Қолын сәл босатыңқырап қайтадан қаттырақ қысып, бас бармағын алқымына батыра түсті.

Арланмен бір тізерлеп көтеріле берген қалпында ұстасып қалған. Енді түрегеліп кете алмады. Қасқыр артқы аяғына шіреніп қайта-қайта талпынады. Серпіні қатты. Кішкене оқыс қимыл жасап қозғалса-ақ жығып кететін түрі бар. Екеуі бір орыннан міз бақпай тіресті де қалды.