Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Мана түс мезгілінде ұстаған суық Қоспанның денесін әлі жібермей келеді. Сол шаншу да ауық-ауық қайтып оралып, өкпесін солқылдатады. Денесі бір ысып, бір суйиды. Кейде безгек ұстағандай қалшылдап тоңады. Ондай кезде аттан түсіп жаяу жүріп кетеді. Кеңсірігін қыздырып ішінен ыстық дем шығады. Ұзағырақ жүріп қалса буыны қалтырап, әлсіреп бара жатқандай болады. Төрт тәулік арпалысқан ақ дүлей Қоспанның да, қойдың да бойдағы қуатын сығып алып, құр сүлдерін аяқ жетпес қиянға әкеп тастады. Бетінде діріл жүгіріп, толқи түсіп қатып қалған ақ теңіздің ортасында сүйретіліп келе жатыр. Шет-шегі көрінбейді.

Қоспанның азығы таусылды. Бүгін таңертең қоржынын ақтарғанда қатып қалған тоқаш пен ортан жіліктің басы ғана табылды. Екіге бөліп, жартысын «қара күнге» қалдырды. Алдында қанша қара күн бары, белгісіз. Жалғыз құртты талмап, дорба түбінде қалған малтасын да кейінге сақтады. Енді азығымен бірге азайған өз күшін, сарқылып баратқан қойдың қуатын есепке алып келеді.

Ал, жолда қалған қойдың есебі... Соңғы екі күннен бері әсіресе көбейіп кетті. Бірді-екілеп бастап еді, енді ондап жолда қалып жатыр. Ұзын ырғасы жүздің ар жағына шықты. Қоспан санай түсті де шығынның салмағынан шошынып қоя қойды. Қойлар әбден қалжыраған. Жүрісінен тұрысы көп. Аялдаған жерде баурын қарға төсеп, мойнын созып жатып алады. Өргізгенде тірсегі қалтырап әрең қозғалады. Мана түс қайта он шақты саулық орнынан тұрмай қалды. Қасына келіп бір-екеуін құйрығынан көтеріп тұрғызып еді, тәлтіректеп барып артқы аяғына шөгіп қайта жатты. Қойдың бір шетінде бүйірі томпайып, аяғы серейіп көк шулан саулық жатыр. Қасына келсе көзі аларып, шіреніп мезгілсіз толғақ азабынан қатты қиналған. Қоспан ыстық шуға қолын сұғып жіберіп, саулықтың ішін босатты. Жаны еніп қалған қозы қардың үстіне тыпырлап түсті. Терісіне кәдімгідей түк шығыпты. Көк шулан саулық аяғын тартып орнынан тез көтерілді де жетілмеген жас қозының үстіндегі шаранасын жалай бастады. Қоспан қозыны жерден көтеріп алғысы кеп еңкейе берді де сол қалпында тұрып қалды. Қозы аяқ серпуден де қалып, әлсіреп барады. Тек кішкентай бүйірінде ғана діріл бар. Іштен шыққан шаранасының шыбын жанын арашалап көк шулан саулық танауы жыбырлап, үсті-үстіне мекіреніп, тілі сүйреңдеп жалай береді, жалай береді. Бір кезде әлденеден шошығандай оқыс тоқтады. Қозының жұмырықтай денесі бір уыс боп жиырылған күйі қатып қалған екен.

Қоспан осы арада біраз аялдады. Көк шулан саулық аяғын әрең сүйретіп қой соңынан әрең еріп келе жатты. Оқта-текте артына қайрылып маңырап қояды. Бір кезде төрт тағандап тұрды да қалды. Қоспан оны қойға қосайын деп қасына келіп еді. Қозғалар халі жоқ. Баяу ғана бүйірі солқылдайды. Көзінің нұры сөніп сұлық тұр. Қоспан қойларымен қыр асып кеткенше сол төрт тағандап тұрған күйі селт етпей қала берді.

Кенет Қоспан қойларының мінезі күрт өзгергенін байқады. Әлсіреп, сүйретіліп келе жатқан қойлардың бойына ток жүгіргендей тіріліп, серги бастады. Әп-сәтте ширап, ширығып алған сияқты. Қимылына мазасыздық кіріп, дедектеп тұяғымен қарды қазып, тұмсығымен жер тіміскілейді. Қанша тінткілесе де қабаттасып қатып қалған жентек қардың астынан тісіне ілінер талшық таппайды. Қоспан олардың осы мінезінен қатты шошынды.

Бұлар қай шамаға жетеді? Алдында енді қанша жол бар? Ылғи бораннан жалтарып жүріп нысанасынан көз жазып қалды. Біріне бірі ұқсас қар жамылған ақ адырлар жер шамасын болжатпайды. Әйтеуір тұспалдан жылжып келе жатыр еді. Күн райы түзеліп, тәтті үмітіне жақындағанда... Мынау ақ теңіздің шетіне шығатын күн бар ма? Әсіресе адырлар-ақ қажытты. Бірінен асса алдынан дәл сондай және бірі шыға келеді. Таусылмай сарылтып жалғаса береді. Мінекей қатып қалған толқындай тағы бір ақ адырға иек артты. Көңілі шайлығып оның ар жағына қарағысы да келмейді. Төңірегі тұнып қалған ақ меңіреу.