Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

— Келе жатсам бір нәрсе қараяды. О не екен деп...

— Жоқ, алдымен мен көрдім ғой. Жанұзақ-ау, анау не дегенім қайда.

— Жоқ, мен сен айтпастан бұрын көріп қалғанмын...

Екі бала таласып жатыр. Қаламүш тітіркеніп кетті.

Бірақ қорқынышқа ілесе «ағам осы маңда болар ма екен» деген үміт те жылт етті.

— Бұл қойдың өлгеніне екі тәулік шамасы болар-ау,— деді Мінайдар қойдың қатып далған денесін аударып көріп.— Бағытымыз дұрыс. Қоспанның беталысы Кішкене құм болды. Соңғы екі күнде жел бағыты да өзгеріп, ыңғай берді ғой. Сірә жеткен де шығар.

— Біз оған қашан жетеміз?

— Суыт жүрсек таң ата жетеміз. Түн ортасында аялдап аттарды жемдеп алармыз.— Мінайдар қинала ойланып қалды.— Көздерің жіті ғой, балалар, төңірекке зер сала отырыңдар.

Бұлар енді аялдамай үдере жүріп кетті. Атасы «Қоспан ендігі Кішкене құмға жеткен шығар» десе де Қаламүш елеңдеп келеді. Мүмкін бір жерде аялдап қалуы. «Осы қырқаның астынан шыға келмес пе екен» деп әр адырды асқан сайын алдына қарайды. Бір бүйірде, қаға беріс тасада қалып қоймады ма екен деп тағы елегзи. Күн батып барады.

Қаламүш баурайдағы үш-төрт кішкене төмпешікте секем алып, сол араға шауып келді. Жүрегі зуылдап қоя берді. Тағы да өліп жатқан қойлар. Қоспан ағасы тесік қапшыққа салып астық арқалаған адамдай ағызып-тамызып кетіп барады. Қай жерге барып жығылды екен?

Бұл жолы артынан шауып келген балалар да шуылдаспай тұнжырап тұна қалды. Бұлар өліктің ізімен келе жатыр екен.

XX

Бар денесін сығып, қатырып тастаған темір құрсау қозғалтпайды. Кеудесінен жаны кеткен қасқырмен бірге өзі де серейіп қатып қалған. Астына бүккен тізесі жазылатын емес. Көз алдында тілі салақтап, тісі ақсиған өлі арланның азуы. Ұмтылып талпынғысы келеді, бірақ білегінде жан жоқ. Бір кезде оң қолының саусағы сәл босаңсығандай болды. Салқын қылшықты сыпырып төмен қарай жайымен сусып келеді. Бар күшімен шірене ұмтылғанда бойындағы құрсауы үзіліп кетті де, орнынан ошарыла түрегелді. Оң қолымен сол қолының саусақтарын уқалап ақырын босатып алды. Арлан сол серейген күйі гүрс етіп құлап түсті.

Қоспан илікпей қалған сол қолын ұзақ уқалады. Біраздан кейін барып қарына жан еніп, саусағы қимылдап, шынтағы бүгілді. Бірақ зор денесінің салмағы үш-төрт есе ауырлап жерге шөгіп барады. Бар арман-тілегі — жату. Басына қорғасын құйып қойғандай ешбір ой селт етпейді, тек еңсесін төмен тартады. Шынтақтап құлай бергенде шекесі найзадай бір нәрсеге соғып, көзінен ұшқын жарқ етті. Басын оқыс көтеріп, жан-жағына қарады. Дәл қасыңа киген бір нәрсе қарауытады. Тортөбел екен. Басы ердің қасына тиіпті. «Тұру керек» деп ойлады. Бірақ орнынан тапжылмады. «Тұру керек, тұру керек...» Мән-мағынасын өзі ұқпай, осы бұйрық-ойды іштей қайталай берді. Бір кезде қолын таянып, қара тастай денесін жерден әзер дегенде үзіп алды. Селтиіп аз тұрды да зілдей аяғын сүйретіп жүріп кетті.

Аспанды торлаған шарбы бұлт әр жерге бір шудасын үзіп тастап жоғалып кеткен. Ай сүттей жарық. Құм арасындағы табақ шұқырға бұлдыраған көбік сәулесін толтырған. Әр жерде сұлап-сұлап жатқан қойлар. Көбінің шабы жарылып ішек-қарны ақтарылған. Анау ат жалдың ернеуінде де бір-екеуінің денесі қарауытады. Аяғының астында бір нәрсе былқ етті, сүрініп кете жаздады. Қасқырдың өлігі екен. Әрегіректе қылаң беріп бозарып жатқан Майлыаяқтың денесі. Онымен қабаттаса тағы бір қасқыр құлаған. Бас-баяғы үш қасқыр соғылыпты. Өзгесінің қанша екенін, қайда кеткенін Қоспан білмейді. Бірақ қойдың шығыны көп. Аттаған сайын өлік. Бейне қанды қырғын соғыстан кейінгі ұрыс даласы сияқты. Тірі қалған жалғыз солдат тәлтіректеп аралап жүр. Маңайында қыбыр еткен тірі жәндік жоқ. Жер жұтып қойғандай сыңар қой көзіне түспейді. Қайта айналып Тортөбелдің қасына келді. Төрт аяғының сіңірін созып серейіп, басын шалқайтқан қалпында жан тапсырыпты. Шабынан ақтарылған қарны ағарады. Қоспан сазарып біраз тұрды.