Улпан / Ұлпан - Ғабит Мүсірепов / Габит Мусрепов

Ұлпанды кіші баласы Мырзашқа айттырып қойған Түленнің әкесінің әкесі Тілепбайдың шешесінің сіңлісі Ақбайпақтан туған Қарабайдың Қайыргелдісінің жиені Игенбердінің немере қызын алып отырған Ырымбек үйінде екен...

Артықбайдың үйі оңаша жерде екенің қызының іңір кезінде өрістегі жылқыны шарбаққа әкеліп қамайтынын Түленнің үйіне жеткізіп отыратын сол еді. Ұлпанды алып қашу — қаздың балапанын ұстап алудан да оңай деген.

Кеше кешке Ырымбек алып қаша келген жігіттерді өзі бастап келіп Артықбайдың бір үйір ғана жылқысының маңайына, ағаш ішіне жасырып кеткен. Жігіттер қызды қуа жөнелгенде ол үйіне қарай тартып отырған. Одан бергі хабар барлық «Қаршығалыға» тарап кетті де, Ырымбекте үрей қалған жоқ. Ырымбек үйінен шыға келді де:

— Ойбай, міне тоқтым, міне қазаным... Алыңдар да жөнеліңдер. Мен енді құрыдым! -—деді. Жігіттер де айнала беруге қорқып, Ырымбектің, бергендерін алып кетіп қалды. Мырзакелді жай кеткен жоқ, боқтап кетті:

— Көзіңді ұрайын, шошқа көз, Артықбайдың үйіне Есенейдің келіп жатқанын неғып білмедің?

— Әке құлдық, жөнел енді! — деді Ырымбек.

Ырымбектің сонша сасқалақтағаны да жай емес еді.

Өткен түні Артықбай шалдың үйінде болған оқиға таң атқанша «Қаршығалыны» қыстап отырған қырық үйлі Күрлеуітке түгел тарап болған. Бүгін шалдың ағайын-туысқандары бәрі сонда.

— Апыр-ай, құдайдың сақтағаны-ай!

— Есеней жарықтық келіп жатпаса ғой, Ұлпанжаннан айрыламыз да қаламыз.

— Несібелі апайдың көк қошқар сойып құрмалдық беріп жатқаны әбден дұрыс екен... Басын Есенейдің өзіне тартыңдар!

— Ақсақал, сіз бекер шетірек қыстадыңыз... Әлі де ортамызға келіп қонғаныңыз дұрыс болар...

— Өзге сөздің керегі не, арада жүрген бір арамы тілдес бар ғой! Соны тауып сазайын беру керек!..

Ырымбек күн бойы өзі де сонда болып, осы сөздерді түгел естіп, жанынан түңіліп қайтқан. Әйелі әлі қайтқан жоқ. Оның алып келер қосымшасы тағы бар ғой!

Жұрттың естіген-білгендерін сауысқан шықылдап, қарға қарқылдап өсіріп-өрбітіп әкеткен.

— Есеней қыз алып қашуға келгендерге қырық қамшыдан дүре соқтырыпты.

— Қозыдай көгендеп қойып маңдайларына қырықтық қыздырып басып, «Ит жеккенге» айдатайын деп жатыр дейді. Құдай біледі, рас!..

— Өзіміздің ішіміздегі арамы тілдесті бірге айдатса игі еді.

— Ауру адамға қатын әпере ме екен?

— Көңілі көтеріле ме деген үміт қой... қалың малы түгел төленіп қойған соң жесір біздікі ғой деп ойлағандық қой.

— Бергеніңді қайырып алыпсың ғой!

— Өсімін ала алмай жүр едік...

Былжырап сөйлегенімен жігіттің арам ойын Есеней оңай түсінді. Қазақ айласының құйрығы бір-ақ тұтам. Інісі өлім алдында екен... қалыңдықты бір әкеліп алса, ол сорлы қыз «іні өлсе аға мұрасы» болады да қалады емес пе!

— Бұл ақыл әкең Түлендікі ме, жастардыкі ме?

— Әкемізге білдірген жоқ едік...

— Ендеше қайта беріңдер. Стапқа айдатпай-ақ қояйын. Артықбайда қалған малым бар десе әкең өзі келсін маған. Болмаса қыс ортасы ауған кезде бір қос жылқыны сол маңайға аударғалы отырмын. Сонда кездесер... Кенжетай, қолдарын шешіп босатып жібер!

Жігіттер Есенейге қайта-қайта бас иіп, шығып кетті. Күн кешкіріп қалыпты. Өздері де аш, аттары да дір қалтырап кеше түнде байланған жерінде аш тұр... Қосын жығып Артықбайдың қасына кешіргелі жатқан Сәдір бұларға әлі ызғарлы қарап тұр. Кейде Есенейдің осындай аяушылық ететіні де бар!.. Тым болмаса дүрелетпегенін көрдің бе!..