Робинзон Крузо - Даниэль Дефо

Сол уақыттарда мен өзімді ананың-мынаның көзіне түсе қоймайтын жартастар мен үңгірлерде өмір сүрген ежелгінің дәулері секілді сезіндім. Мейлі, мені іздеп бес жүз жабайы бүкіл аралды тінтсе де, олар менің үңгірімді таба алмайды, тауып алған жағдайда, олар тұмсығын да сұға алмайды дедім өзіме-өзім.

Үңгірде жатқан ешкі ертеңіне-ақ өліп қалды. Сол жерге терең етіп шұңқыр қаздым да, иістеніп кеткен өлексені көмдім, иістенген өлікті сүйрелеп далаға шығарудан гөрі, маған сол жерге көме салған қолайлы көрінді.

Менің аралдағы тіршілігім жиырма төртінші жылға аяқ басты. Жалғыздыққа көндігіп кеткенім сондай, жабайылар үрей туғызбағанда, еш қайғысыз қалған өмірімді де жалғыздықта өткізіп, кәрі ешкі сияқты жалғыз жатып жан тапсыруға да дайын едім. Өзіме аз ғана ермек табылғасын, күндерім бұрынғыдай емес, зулай бастады. Біріншіден, сіздер білесіздер, мен Тотымды сөйлеуге үйреттім, ол сөздерді өте анық, түсінікті айтатын болды, естіген құлаққа даусы да өте жағымды еді. Ол жиырма алты жылдан астам уақыт менімен бірге болды. Одан кейін де қанша өмір сүргенін білмеймін, Бразилияда жүргенде тотықұстар жүз жылдан аса өмір сүреді деп естігенмін. Бәлкім, менің адал досым Тоты, әлі де болса аралды шарлап “Робин-Крузо қайдасың?” деп шарқ ұрып, іздеп жүрген болар, кім білсін. Тотыма шер тарқатып отырғаныма куә болған адам, тотымды мені арбап отырған шайтан деп ойлап қалуы да мүмкін, жалғыздықтың азабын құдай ешкімнің басына салмасын. Итім де он алты жыл маған адал қызмет етіп, менің адал досыма айналды. Ол әбден қартайып өлді. Ал енді мысықтырым туралы сіздерге айтып өткенмін, олар тіпті көбейіп кетіп, менің азық-түліктеріме шабуылдай бастады, тіпті өзім азықсыз қалатын болған соң, оларды қуып жібердім. Кемеден алып келген екі мысық қартайып өлді, қалған мысықтар үй маңын торуылдамаулары үшін мылтық атып, үркітіп отырдым, байғұстар безіп, орман кезіп кетті. Көңілім қалаған екі-үш мысықты бағып-қақтым, олар менің отбасымның ең қадірлі мүшелеріне айналды. Бұлардан басқа екі-үш ешкіні бағып, қолдан жем беріп үйреттім. Менде тағы да екі тотықұс бар еді, әрине, кәрі Тотымды есептемегенде, олар да сөйлей алады және “Робин-Крузо” деп атымды атап шақырады. Бірақ Тотым сияқты анық сөйлей алмайды. Бұларды үйрету үшін біраз уақытым мен еңбегімнің кеткені анық. Сосын қалай аталатынын білмедім, теңізде жүзетін біраз құстарды ұстап алып, асырадым. Олар ұшып кетпеуі үшін, қанаттарын қырқып тастадым. Жабайылар келіп қалса деп, қорғанымды айналдыра отырғызған жас теректер тоғайға айналды, менің құстарым, осы теректерге ұя салып, балапан басты, мұндай көрініс менің жанымды жадыратты. Осылайша, қайталап айтамын, мен өзімді өте жақсы және бақытты сезіндім, жабайылардан қауіптенгенім болмаса, мен өз тағдырыма риза едім.

Бірақ тағдыр жолы әрқилы, менің жазғандарымды оқыған адам осы жолдарға көңіл аударса екен: біз өмірімізде қайғылы жағдайға жиі ұшыраймыз, ұшырап қалмайық деп алдын ала үрейленеміз; басымызға қиындық түскен күнде де оны құдайдың сынағы деп ұғынуымыз керек екен. Қиындықпен күресу және оны жеңу – бақытсыздыққа ұшырамаудың бірден-бір жолы. Мен өз өмірімнен дәлелдер келтіріп, сөзімнің дұрыстығы үшін жауап бере аламын. Бірақ мен аралдағы тірлігімнің соңғы жылдары ғана сүйінішпен өтті, барақатқа толы болды деп айта алар едім.

Сонымен, мен аралдың тұтқыны болып жиырма үшінші жылды қарсы алдым. Желтоқсан айы, бұл уақыт күннің оңтүстікке ауысар мезгілі (сондықтан мұндай ыстықты, қыс мезгілі деп атай алмаймын), бұл – менің егін орып, бидай жиятын қарбалас кезім. Бір күні таң алдында үйден шығып келе жатып, менің үйімнен екі-үш миль қашықтықтан жағалаудағы отты көріп шошып кеттім. Менің бақытыма қарай, бұл – аралдың жабайылар қоныстанған емес, өзім орналасқан жағалауы еді.