Робинзон Крузо - Даниэль Дефо

Қарауылтөбеге барып-кетіп жүрсем де, менің жауынгерлік желігім бәсеңдеген жоқ, оларды құртамын деген ниетім үшін де мені айыптауға болмас. Жалаңқол отыз-қырық адамды қыру маған оп-оңай көрінді. Бұл жерді мекендеушілерге деген жиіркеніштен туған ашу үстінде, бұларды жазалауға тұра ма, жоқ па деп ойламаппын да. Құдайдың қарғысына ұшыраған оларды айуандыққа бастап, тағылықпен ғана күн кешетін көсемдерінен басқа ешнәрсені білмейді деп ойладым. Тіршілік пайда болғалы адам баласына тән емес әдетпен шұғылданған, күллі тайпасымен зұлымдық жасауға ғана бейім, құдайын ұмытқан азғындарды жаратушы неге жазаламайды, оларға кешірім жасауға бола ма деп ойладым, – әрине, мұның төрелігін айтушы мен емеспін ғой. Мана айттым ғой, нәтижесіз күн сайын тағылардың ізіне түсу мені әбден жалықтырды, енді алған бетімнен қайтып, құрған жоспарымды да ұмытуға тырыстым. Бұл ермегіме енді селқос, ықтиярсыз қарадым, тағылар үшін төрелік етіп немесе оларға жендет болу немді алған деп мен өз-өзімді тергедім. Солар-ақ қылмыскер болсын, ғасырлар бойы қанішерлікпен тірлік кешкен олардың жазасын құдай бермесе, онда оларды әу бастан қанішер етіп жаратқан ғой; олардың бірін-бірі өлтіруі құдайдың әмірімен болып тұрған шығар; қалай десек те, бұл адамдар маған жамандық жасаған жоқ, олардың тайпалары арасындағы ұрыс-керісте менің шаруам қанша; олардың есепсіз төгілген қандары үшін неге мен кек қайтаруым керек деп ойладым. Мен тағы былай деп ойладым: олардың құдай жазасын бере ме, жоқ па, ол жағы маған беймәлім; адамжегіштер үшін адамды бауыздау қылмыс емес, бұл әдеттерінен олар айып боларлық ешнәрсе көрмейді, ол үшін олардың жаны азап шекпейді; олар күнәлі болса да, біз сияқты кешірім сұрап құдайға құлшылық етпейді, көздері көрместен, ешнәрсе сезінбестен күнә үстіне күнә жамай береді; олар үшін тайпа жауынгерін өлтіру – біздің малды құрбандыққа шалғанымыз сияқты қалыпты жағдай, олар адамның етін де біздің қойдың етін жегеніміз сияқты сүйсініп жейді.

Қорқынышты ойларымды қорыта келіп, адамжегіштерге қылмыскер деп шығарған үкімім дұрыс емес деген шешімге келдім. Бұлардың қылмыскер емес екенін енді түсіндім, мысалы, христиандар да жауынгерлерін өлтіреді, одан да сорақысы, жазықты жауынгер қаруын жерге тастап, басын исе де, бір жауынгердің күнәсі үшін күллі әскерді қырып салады. Мен енді жабайылар қандай айуандық әрекетке барса да, менің шаруам жоқ деп шештім. Олар маған еш қастандық жасаған жоқ. Мен не үшін олармен өштесуім керек? Иә, егер олар маған қастандық жасап, тағдырым қыл үстінде тұрса, онда ойлануға болады. Әзірге олардың қолына түскенім жоқ, менің бұл мекенде бар екенімді білмейді, мен оларға өзім бастап тиіспесем, олар маған еш жамандық тілеген жоқ қой. Жабайылардың адамды құрбандыққа шалар әдеп-ғұрыптары миллиондаған адамның тағдырын талқандаған Оңтүстік Америкадағы испандардың қанішерлігінен кем емес еді. Мысалы, жабайылардың адамдарды құрбандыққа шалу діни мерекелері немесе тағылық дәстүрі делік, ал қанішер испандықтардың қатыгездігі бұлардан да сорақы емес пе? Бүгінгі таңда бүкіл Еуропа христиандары, тіпті испандықтардың өздері де жазықсыз Америка халқын көзсіз қырғандары үшін әлі күнге наразылық білдіреді; бұл оқиғаны – құдай да, адам да ақтай алмас жазықсыздардың қанды қырғыны дейді. Сол күннен испан деген сөздің өзі адамзат баласының жанын түршіктіреді. Испанияны діннің шарттарын орындай алмайтын, ізгіліктен жұрдай, жауыздық жасауға ғана бейім қанішерлердің мекені деп есептейді.

Ой таразысымен салмақтай келе мен алған бетімнен қайта бастадым, егер олар маған шабуылдаса, мен оларды өлтіре аламын, ал қазіргі тіршіліктеріне араласуға менің құқым жоқ. Мен тек олар шабуылдаса ғана қорғанудың амалын қарастыруым керек, өздері бастаса, қарап қалмасым белгілі деген байламға келдім.