Робинзон Крузо - Даниэль Дефо

Үңгір аузында тұрып, есімді жиған соң өзіме өзім ақымақсың, аралда жиырма жыл бойы жалғыз тіршілік кешкен адам кім болса да, тіпті ол шайтан болса да қорықпайды дедім. Бұл үңгірде мен қорқатындай дәнеңе жоқ. Сөйттім де, қолыма шырақ ұстап, батырсынып үңгірге қайта ендім. Қолымда шырағым, үш адым аттамай жатып, артыма қарағанда алдыңғыдан да қатты зәрем ұшты, ыңырсыған дауыс шықты, одан кейін сандырақтап жатқандай болды, сосын тағы да ыңырсыды. Тұрған орнымнан қозғала алмай қалдым, қара тер тұла бойды алды, шаштарым тік тұрды, басымда қалпағым болғанда, шаштарым ілгіш болғандай. Қысылғанда құдай көмектесерін білгесін бойымды жиып, тағы алға қарай жылжыдым, төбеме көтеріп келе жатқан шырақтың сәулесімен үлкен сиықсыз кәрі ешкінің жерде жатқанын көрдім. Ол еш қозғалыссыз, демін әрең алып жатты, әбден қартайған болуы керек. Мен оны тұрғызбақ болып аяғыммен түртіп едім, оның қозғалуға шамасы жетпеді. Өлмесе, өлгенше жата берсін; бұл мені қалай қатты қорқытса, менен кейін бас сұққан әр жабайыны одан бетер қорқытсын деп ойладым.

Жүрегім орнына түскенсін, жан-жағыма қарадым. Үңгірдің іші өте тар – жиырма шаршы футтай – тіпті қолайсыз, не дөңгелек, не төрт бұрышты емес, бұл үңгір адам баласының қолы тимеген, тек табиғаттың төл туындысы екенін аңғартады. Ары қарай тағы қуыс бар, ол өте тар, еңбектеп жүрмесе оның ішіне сыю мүмкін емес. Бұл қуыстың қайда жол бастарына көзім жетпегесін, оның үстіне жарық қылар нәрсе болмағасын, келесі күні шырағымды алып келмекке бекіндім. Екінші күні осы ойымды жүзеге асырдым. Өзіммен бірге алты шырағымды алып (ол уақытта ешкінің майынан шырақ жасауды керемет меңгеріп алғанмын, тек білте орнату қиын болды, оны ескі жіптен, қалақайға ұқсас өсімдіктің талшықтарынан жасадым) үңгірге ендім. Жоғарыдан айтқан тар қуыстың аузына келіп тоғыз ярд жердей, төрт аяқтап жүруге тура келді. Бір сөзбен айтсам, менің талпынысымды ерлік деуге болатын шығар, себебі мен қайда келе жатқанымды, мені не күтіп тұрғанын білгенім жоқ. Манағы қуыс бірте-бірте кеңи бастады, бір кезде мен өз аралымда бұрын-соңды көрмеген ғажап нәрсеге куә болдым. Биіктігі бес-алты аршын бар-ау деп шамаладым, шамның жарығымен сәулеленіп, төбесіне дейін жалт-жұлт еткен қабырғаны көрдім. Менің шырағымның сәулесімен шағылысып, көздің жауын алған бұлардың алмас не гауһар тастар екенін біле алмадым, қалай десек те қымбат

тастар, тіпті алтынға ұқсайды екен деп шамаладым.

Қап-қараңғы, құрғақ, бетін құм басқан үңгірдің түкпірінде тұрсам да, көңіл жадырап, бойымды қуаныш кернеді. Дымқыл тартып көгеріп, зең басқан тұс көрінбейді; бақа-шаян, жылан сияқты улы жәндіктердің ізі де жоқ. Бір ғана қолайсыздығы, есігі тар, бірақ жасырынар жер іздеген мен үшін бұл қолайлы – мұндай жерді іздесең таба алмайсың. Бұл олжам мені қатты қуантты, өзіме қажетті дегендерді осы үңгірге тасуға бел будым, өзім үшін өте қымбат дүниелер – оқ-дәрі мен артық мылтықтарым, анығырақ айтсам, екі аң аулауға арналған мылтық (менде бар-жоғы үш мылтық) және сегіз мушкетімнің үшеуін алдым. Осылайша менің қамалымның қоршауының сырт жағында зеңбірек секілді, үнемі оқтаулы тұратын бес мушкет қалды. Мен сырт жаққа шықсам, бұларды үнемі өзіммен бірге алып жүрдім.

Оқ-дәрілерім мен мылтықтарымды жаңа орынға тасыдым, сосын бұрын су тиген, ішіне оқ-дәрі салынған бір бөшкенің аузын аштым. Оқ-дәрілер тегіс бүлінбепті, тек су тиген жері ғана қатайып, қабыршақтаныпты, қалғандары аршылмаған жаңғақ секілді, бүп-бүтін жатыр. Осылайша мен тағы да алпыс фунт оқ-дәріге аяқ асты олжалы болдым. Бұл күтпеген сый еді. Мен оқ-дәрілерімді жаңа үңгірге сақтау үшін тасыдым, бірақ әр түрлі жағдайлар үшін деп үш фунттан артығын қорғанымда ұстамаушы едім. Сол жерге, жаңа үңгірімді айтамын, оқ жасайтын артық қорғасынды да тасыдым.