Кюйши / Күйші - Ильяс Жансугуров / Ілияс Жансүгіров

Тебініп саусағымен сабаулатты,

Кеудесін қызға таман омыраулатты.

Тасыған тасты жарып бұлақтайын,

Сыңқылдап соныдан бір күй заулатты.

Бұ күйдің өзге күйден үні бөлек,

Серпіні қатты, екпінді сергек, өргек.

Өмірде естімеген бір күшті күй,

Желпінтіп жерді, кетті аспанға өрлеп.

Домбыра бірде күлді, бірде еңіреп,

Бір кезек буырқанды кегі кернеп.

Серпіліп тасқа соққан күшті желдей,

Бытырап кетіп жатты өрге өңмеңдеп.

Баяғы тоқсан күйден ызың да жоқ ,

Құмартып жындандырған қызың да жоқ.

«Ақ көбек», «Асан қайғы», «Нар идірген»,

Ақ иық, алтай түлкі қызыл да жоқ.

Қылғынып қызға ұмтылған қызу да жоқ,

Қыз күйік - күй сарынын бұзу да жоқ.

Қарсылап алдында отыр сұр мегежін,

Бетінде Қарашаштың қызыл да жоқ.

Шөп желке, шолақ бұрым, қотыр-қотыр

Қыз емес, қарсы алдында албасты отыр.

Жыландай жиырылған кесерткі қыз,

Осыны байқамаған неткен соқыр?

Байлаған күйші көзін күй ғой кәпір,

Байыптап жаңа-жаңа келе жатыр.

Отырған отау емес, жын мекені,

Құтылар бұдан қалай күйші пақыр?

Бастады жаңа сарынды осындай күй,

Сескеніп қыз түрінен шошыған күй.

Күйшінің кенін шайқап, көзін ашты,

Жаңа жел, жаңа тасқын - жосыған күй.

Айықты қызға мас боп жынданған күй,

Босанды байлауынан шырмалған күй,

Сілкініп Алатауды, жерді жарған,

Саңқылдап соқты сексен қырланған күй.

Үні жоқ өтті күйдің қылған кебеп,

Қалды екен әлдеқайда көлеңкелеп?

Сауығып домбыра да сала берді,

Ауырған бұдан гөрі сәл ертерек.

Кетіпті буған жыны бойдан сергеп,

Бар шығар осыған бір күшті себеп.

Шертіліп шынайы күй серпілгенде,

Бұлдыр күй бұлттай тарқап кетсе керек.

Домбыра бебеулетті, безілдетті,

Кернетіп кең даланы кезіп кетті.

Біресе қашағанды қырда қуып,

Ән шырқап қоңыр түнде қой күзетті.

Әнекей қасқыр шапты, дүр-дүр етті,

Қорадан қойды қырға қуып кетті,

Мінекей шыңыраудан қауға тартып,

Боранда жылқышы ұшып дір-дір етті.

Дерт алды, бір сорлыны, жетті сүзек,

Сандалды сары ауру бақсыны іздеп.

Қалды әне, қара лашық қар астында,

Ақсүйек - жұттар жеді жүздеп-жүздеп.

Жылады жетім-жесір таппай қорек,

Көре алмай жоқ-жітіктер бардан көмек.

Етікші, ерші, жалшы, жетім, күйші -

Қысқа жіп күрмеу болмай, жүр тентіреп.

Домбыра түйе болып отыр боздап,

Сорлының мұңын салып, күйін қозғап.

Жіберді-ау, улап-шулап міне бір күй,

Жамырап қозыдайын, қойдай қоздап...

Өртенді әнебір үй отқа маздап,

Шулады бала-шаға кете жаздап.

Осындай талай үнді төңкерілтіп,

Күйшінің өз күйіне ауысты аздап.

Домбыра әлде не деп зарлағандай,

Айдаһар алдында қыз арбағандай.

Есіне елі түсіп еңірейді күй,

Шешесі ханышаны қарғағандай.

Анасы құшақ жайып қол созғандай,

Тұрғандай байлауда өзі тап қозғалмай.

Мойнына қыз бұғауы мықтап түскен,

Тек қана ашу қайнап, кек қозғандай.

Қыз емес, жалмауыз-ау, аузы қалай?

Кісі емес айдаһар ма, даусы қалай?

Алдаспан анау қанжар еркін болсаң,

Бұл қызды сүймес едім, бауыздамай.

Қанішер! Ханыша емес, жауыз торай,

Қожыр қып жаратыпты қауыздамай.

Домбыра, бостандықгың ырғағын тарт!

А құдай жеткіз соған, ауызға май!

Апырмай, бұдан қалай кетсем екен?

Еліме қалай аман жетсем екен?

Бір көріп шешем жүзін көріскен соң,

Жетсе өлім, өкінбестен өтсем екен!

Адамның азат басы дәулет екен,

Өзінде ердің еркі - сәулет екен.

Қақпанын хан Кененің келіп бастым,

Құрылған маған арнап нәубет екен.

Баласы Абылайдың Кене ме екен?

Сорыма құдай айдап келген екен.

Нашардың қанын сорып, жанын жеген,

Хан емес, қара қабан деген екен!

Апырмау, елге осылар төре ме екен?