Правда и легенда / Ақиқат пен аңыз - Азильхан Нуршаиков / Әзілхан Нұршайықов

Автор. Невельді фашистерден азат етуге және дұшпан оған қайта шабуыл жасағанда қаланы қорғау үшін болған қиян-кескі ұрыстарға қатысты. Өзіңіз білесіз, Бауке, қазақ халқы советтік Шығыс әйелдерінің ішінен тұңғыш рет Совет Одағының Батыры атағын алған екі қызын ерекше мақтаныш етеді ғой. Олар Мәншүк Мәметова мен Әлия Молдағұлова. Біз, 100-бригаданың ардагерлері, сол ер екі қыздың бірі — Мәншүк Мәметова біздің бригадамыздан шыққанын мақтаныш тұтамыз. Генерал Галицкий басқарған үшінші екпінді армияға аты шыққан атақты мерген Ыбырайым Сүлейменов те өзінің өшпес ерліктерін осы қаланың түбінде жасады. Новосокольники қаласын жаудан азат ету ұрысына және қатыстық. Даңқты генерал Доватордың шәкірті батыр подполковник Әбілқайыр Баймолдин осы қаланың іргесінде ерлікпен қаза тапты. Осы адам Москва түбіндегі атақты ұрыстарда өзіңізбен тағдырлас болған, Бауке және оның дивизиясы сіздің дивизиямен қанаттас жүрген. Генерал Панфиловтың 1941 жылы 18 ноябрьде Сізге жазбаша жіберген атақты 014 бұйрығының бірінші пунктінде мынандай сөздер бар: «Жаудың танктері мен жаяу әскері Лысцево мен Шишкиноны басып алды. Матренино 50 дивизияның қолында».

Дәл сол кезде генерал Доватордан сондай бұйрық алған осы дивизияның 51 атты әскер полкының комиссары Баймолдин бастаған совет жауынгерлері жауды Матренино селосына кіргізбеу үшін жанталаса ұрыс жүргізіп жатты. Сіз екеуіңіздің әскери тағдырларыңыз да қарайлас басталған. — Баймолдин 1931 жылы Павлодар аудандық комсомол комитетінің секретары боп тұрған кезінде армияға шақырылған. Содан ол біржола армияда қалып қойған. 1930 жылы КПСС мүшелігіне өткен. Лебяжі ауданындағы Тақыр ауылынан шыққан кедей баласы Әбілқайыр Баймолдин 1941 жылы июльде Москвадағы В. И. Ленин атындағы әскери-саяси академияны бітірісімен 51 атты әскер полкына комиссар боп тағайындалып, Москваны қорғауға аттанады. Сол 18 ноябрьде жараланып, бір айдан кейін ол өз корпусына қайтып келеді. Алғашында атты әскер полкының командирі, одан кейін полк комиссары болады. 1942 жылы августа Баймолдин екінші рет жараланады. Москва түбіндегі ұрыстарда көрсеткен ерліктері үшін Қызыл Жұлдыз, жауынгерлік Қызыл Ту ордендерімен наградталған Баймолдин алғашында біздің бригадаға командирдің орынбасары боп келген еді. Артынан бригадамыз құрылғанда ол дивизия командирінің жауынгерлік жұмыс жөніндегі орынбасары болды. Өте өткір, батыл кісі еді. Есіл ер дивизияны шабуылға бастап жүргенде қаза тапты. Ол кісі де үстіне қара бурка киіп, астына ұзындығы есік пен төрдей қара көк ат мініп жүруші еді. Баймолдинді біз өз Бауыржанымыз деп сүйсінуші едік! Қазір оның туған жеріндегі бұрынғы «Жалтыр» совхозына Баймолдин аты беpілді.

Бауыржан. Дұрыс болған екен. Баймолдиннің артында қалған ұрпақ бар ма?

Автор. Бар, Бауке. Москвадағы Бауман атындағы училищені бітірген Тельман деген ұлы қазір Алматыдағы В. И. Ленин атындағы политехникалық институтта сабақ береді. Ал қызы Жұлдыз Баймолдина белгілі әнші.

Бауыржан. Асыл ердің артында ат аталар ұрпақ қалғанға не жетсін! Талай азаматтардың артында ешқандай белгі қалмады ғой. Ал сен солардың ерлігін кітап етіп жаздың ба?

Автор. Там-тұмдап газет-журналдарға бірдеңелер жариялап жүрмін.

Бауыржан. Газет-журналдағылар уақыт желімен ұшады да кетеді. Ерлердің есімін кітапқа кіргізу керек. — Осылай деп Бауыржан сәл ойланып алды да, тағы да тақпақтай сөйлеп кетті. — Қар ерігенмен, Қаратау ерімейді. Ер өледі, ел қалады. Есімі ел жүрегінде сақталған ер ғана бақытты. Ел қорғау жолында ерлікпен өлген ерлердің жазығы жоқ. Оларды жаза алмасақ — жазық бізде. Ал әркімнің өзі көрген есіл ерді жырлап, өзі білетін батырды баяндағаны жөн. Оны өзің де білесің. Бірақ, ақылдың артықтығы, кеңестің көптігі жоқ қой. Мен сондықтан айтып жатырмын.

Автор. Бауке, Сізден тағы да кейбір мақал-мәтеліңіздің қалай шыққан тарихын сұрап білсем деп ойлаушы едім. Осы жана ғана, қас пен көздің арасында бірнеше мақалды төгіп-төгіп жібердіңіз. Енді сұрауға да бата алмай отырмын.