Дон Кихот І - Мигель де Сервантес

Енді басқа кітаптардың бәрінде бар, бірақ сіздің кітапқа жетіспей жатқан авторлар тізіміне келейік. Бұл да жылдам жөнделетін нәрсе: тек, өзіңіз айтқандай, әліпбилік тәртіппен түзілген неғұрлым толық тізімі бар бір кітапты тауып алуыңыз керек, сондай кітапты тапқан соң, ондағы әліпбилік көрсеткішті толайым-тұтасымен өз кітабыңызға әкеп енгізе қойыңыз. Алдап соққаныңыз ашылып қалған күннің өзінде де, — өйткені, сіздің бұл авторлардан шын мәнінде де бірдеңе ала қоюыңыз неғайбыл ғой, — бұған онша мән беріп жатпаңыз: кім біледі, бәлкім, қитұрқысы жоқ қарапайым кітабыңызда бұл авторлардың жазғандарын шынымен тілге тиек еткеніңізге сеніп қалатын ашықауыздар да табылар. Тіпті болмағанда, осынау ұзыннан ұзақ тізімнің кітабыңызға өзіңіз мүлдем ойламаған ретте айрықша бір айбар беретіндігімен де пайдалы болары анық. Оның үстіне, аталған авторлардың қайсысына сүйеніп, қайсысына сүйенбегеніңізді тергеп-тексере қоятындар да бола қояр деймісіз, өйткені одан біреуге бірдеңе келіп-кетпейді. Оған қоса, өз түсінігімше, кітабыңыз өзіңіз жетпей тұр деп санайтын әшекейлердің бірде-біреуіне мұқтаж емес, себебі ол бастан-аяқ рыцарьлық романдарды күлкі-мазақ етуге арналған, ал ондай романдар жайында Аристотель ой толғамаған, Ұлы Василий де ештеңе айтпаған, Цицеронның да түк түсінігі болмаған. Оның жыр қылатын жайларының ақиқат шындықты іздеп табумен де, астрологтардың болжам-байламдарымен де үш қайнаса сорпасы қосылмайды; оның геометриялық өлшемдерге де, риторика қолданатын дәлелдерді теріске шығару тәсіліне де еш қатысы жоқ; ол мүлдем ештеңені уағыз етпейді және жаратқан мен адамға тән қасиеттерді араластырып-құраластырмайды, әлбетте, ондайдан ақыл-есі бүтін христианның қай-қайсысының да аулақ болғаны абзал. Сіздің міндетіңіз жаратылысқа еліктеу ғана, өйткені автор оған неғұрлым шебер еліктесе, оның жазғандары да көркемдік шыңына солғұрлым жуықтай түседі. Ендеше, шығармаңыз мұрат тұтқан жалғыз ғана мақсат — рыцарьлық романдардың өктемдігін жою, сөйтіп олардың зиялы қауым мен қара бұқараның арасында кеңінен тарап отырған жолын қию болатын болса, онда сізге философтардан — нақыл, Қасиетті жазбадан — лұғатты сөз, ақындардан — ертегі, шешендерден — ділмарлық, әулиелерден — ғажайыптар сұрап жалынудың не керегі бар? Одан да қағаз бетіне түскен сөздеріңіздің баршаға түсінікті, әдепті болуына және өз орнында тұруына, жай сөйлеміңіз бен көп құрамды һәм толыққанды құрмалас сөйлемдеріңіз айтар ойыңызды қолыңыздан келгенінше мейлінше қарапайымдылықпен және нанымдылықпен жеткізуіне қам жасамайсыз ба? Айтарыңызды ашып айтыңыз, мағынасы бұлдыр, екіұшты болмасын. Сондай-ақ, хикаяңызды оқып отырған уайымшылдың күлуіне, жайдарының одан әрмен көңілдене түсуіне, біртоғаның іші пыспауына, зерделінің ойлап тапқандарыңызға ырзашылық білдіруіне, салмақтының оны сөкпеуіне, кемел ойлының оны мақтамай қала алмауына барыңызды салыңыз. Бір сөзбен айтқанда, рыцарьлық романдардың қисық-қыңыр құралған шаңырағын ортасына түсіру үшін қолдан келгеннің бәрін жасаңыз, өйткені талайдың жиіркенішін туғызып жүргенімен, оларды мақтауға сөз таппайтындар әлі қанша! Егер бұл мақсатыңызды орындай алсаңыз, онда еңбегіңіздің текке кетпегені деп біліңіз.