Дон Кихот ІІ - Мигель де Сервантес

....ең айтулы уақиға кезінде... — яғни біріккен испандық-венециандық флот пен түріктер арасындағы Лепанто жанындағы шайқас (1571 ж. 7-ші қазан) кезінде. Түрік флоты жеңіліс тапқан осы ұрыста Сервантес қолынан ауыр жарақат алған еді.

...діни қайраткердің соңына түсуім мүлдем мүмкін емес... — Комментаторлардың көпшілігі қаламгер бұл арада аса көрнекті испан драматургі Лопе де Веганы (1562 - 1635) мегзеп отыр деп есептейді. Ол шынында да 1609 ж. бастап инквизиция қызметшісі, ал 1614 ж. священник атанған еді.

...сеньорым Жиырма Төрт... — яғни қалалық кеңестің мүшесі, қала әкімшілігінің жиырма төрт мүшесінің біреуі.

...Минго Ревульго шумақтарындағы... — екі бақташының (Минго Ревульго мен Хиля Арребато) сұқбаты түрінде берілген, король ІҮ Энрике (1454 - 1474) тұсындағы қоғамдық жүйе сынға алынатын анонимдік шумақтар.

І т а р а у

Ликург — Спартадағы жартылай аңызға айналған заң шығарушы абыз.

Солон — Ежелгі Грекиядағы есімі ешқашан қиянатқа бармайтын әділ заңгерлердің жалпы есіміне айналған аса көрнекті саяси қайраткерлердің бірі (жыл санауымызға дейінгі (ж.с.д.) 638 - 559 жж.).

...түрік сұлтанының орасан үлкен флотты бастап теңізге шыққанын... — Ол заманда Испания жағалауына, әсіресе, Испанияның Жерорта теңізіндегі Неаполь, Сицилия және Мальта секілді иеліктеріне түрік теңіз қарақшыларының шабуылына ұшырау қатері төніп тұрған болатын.

...корольге де, ладьяға да... — шахмат ойынының терминдері. Бізге жетпеген халық романсындағы адамдардың өзара әңгімеде есімдерді атамайтындығын, тіпті шахмат ойынындағы ірі фигуралар боп табылатын король мен ладьяны да ауызға алудан бой тартатындығын аңғартатын фраза.

Осуна — бұл қалашықта екінші дәрежелі, ал Саламанкада — ең ірі испан университеті орналасқан-ды.

...мұндай жарлық архиепископтың өзінен түсіп тұр емес пе... — Ол кезде Испаниядағы ауруханалар мен жетімханалар, қарттар үйі және басқалары шіркеудің қарамағында болатын.

Родомонт — Ариостоның “Қаһарлы Роланд” дастанындағы кейіпкерлердің бірі, дүлей көкжал.

...андалузиялық бір атақты ақын... — Бұл арада испан ақыны Луис Бараона де Сото (1548-1595) жайында сөз болып отыр. Ол Ариостоның “Қаһарлы Роланд” дастанының жалғасы іспетті етіп “Анжеликаның көз жасы” (1586) деген дастан жазған болатын.

...шашасына шаң жұқпайтын шебер кастильдік ақын... — “Анжеликаның сұлулығы” (1602) атты дастан жазған Лопе де Вега жөнінде айтылып отыр. Бұл туындысында ол Ариосто дастанының сюжетін онан әрі дамытқан болатын.

Сакрипант — рыцарьлық дастандар кейіпкері, Анжелика менсінбеген жігіттердің бірі.

ІІ т а р а у

Астаналық алькальдтар. — Сервантес заманында қалалардағы орталық өкімет өкілдерін астаналық алькальдтар деп атайтын, бұларды орталық үкімет тағайындайтын.

Александр. — Александр Македонский жөнінде сөз болып отыр.

ІІІ т а р а у

...Самсон атанғанына... — Самсон (Сампсон), інжілдік аңызға қарағанда, ұзын бойлы, алып денелі адам болған.

Шадияр Петрдің киімі — “ақ” діни қауым аталатындардың киімі, сол замандағы студенттер киімінен еш айырмашылығы болмаған.

Мафусаил — 969 жыл ғұмыр кешкен інжілдік ақсақал. Оның есімі ұзақ ғұмыр кешуді аңғартатын жалпы есімге айналып кеткен.

Тостадо — 1450 ж. дүние салған авильдік епископ Алонсо де Мадригальдің лақап аты. Оның шығармалар жинағы жүз жиырма төрт томнан тұрады. Есімі өндіріп жазатын, бірақ оқылмайтын жазушының синониміне айналған.

ІҮ т а р а у

....қарақшы Брунел... — “Қаһарлы Роландтың” ХХҮІІ-ші жырында баукеспе ұры Брунелдің Сакрипанттың атын Санчо Пансаның астындағы есекті тап сол Хинес Пасамонте алып кеткен тәсілмен ұрлап әкететіні жайында айтылады.

...Георгий күні... айрықша салтанатты сайыс өтуге тиіс... — Бұл дәстүрлі мереке қаланың 1118 ж. маврлардан азат етілуі құрметіне Сарагосада жыл сайын өткізіліп тұратын.