– Салиқа шырақ! Жүз көрiскенiмiз жаңа болғанмен, мен сiздi қазiр бала күнiңiзден берi бiлiп келе жатқан жақын ағайындаймын. Жайыңды көп есiткеннен ғой! – дегенде, Салиқа әуелi күрең тартып, қызара түстi де, ұяла күлдi. Арызыңды оқыдым. Сондағы сөзiң сөз бе? Әуелi осыныма жауап бер! – дедi.

Салиқа бұл сөзге, аз қабақ шытып, тез шымырағандай боп қалды.

– Абай мырза! – деп, үлкен тұңғиық көзiне намыскер ашу бiлiнiп, – менiң сөзiм сөз, дегенiмнен айнығам жоқ! – дедi. Кесек ақ тiстерi ашыла көрiнiп, жүзiнде тағы да күреңiткен қан ойнады, Абайға аңыра қарап қалды.

– Тағы бiр сөзiм – "бармаймын, тимеймiн" дегенде, тең көрмегенiң тек шал Сабатар ма, жоқ исi Сыбанды құп көрмейсiң бе? Сыбанның тең жiгiтi болса, не дер ең?

– Ауыздарына әуелi шалын алмай, азаматын алса, тең тұсымды атаса, бүлiк бастар мен бе едiм? Онда менiң аулым, елiм еркiме қояр ма едi?!

– Теңiмдi атасын деген сөзiңдi сәлем қып, қайын жұртыңа айттың ба?

– Айтқызып ем, тыңдар құлақ болған жоқ. Құлақ кестi – жесiрiм. Сабатар – құдай қосқан әмеңгерi. Елде жоқ сұмдықты бастамасын!" дептi.

– Тағы бiр сөздiң жөнiн айт, шырақ. Қайын жұртың сенi " өздiгiнен азбас едi, аламын деп азғырып, аздырып отырған Керейдiң екiншi атасы, анау Шақантай жiгiтi " деген сөз түсiп отыр. Сен Шақантай жiгiтiн Сыбаннан күдер үзген соң таптың ба? Жоқ, бұрын көңiл қосыппең?

Қыз бұл сұрауға iркiлген жоқ. Тек ұялғаннан, лез қызарып, қысылғандай. Құлағындағы ұсақ шашақтары көп үлкен сырғасы дiрiл қақты.

– Имандай сырым болсын, Абай мырза. Сыбан: "шалдан басқа ешкiмдi атамаймын" дегенде, мен: Шақантай жiгiтi түгiл "ит екешi иттiң" құйрығынан ұстасам да, бұл өңiрден кетейiн, қарамды батырып, басымды алып қашып жоғалайын дегем. Шақантай жiгiтi сонан соң табылды. Бұрын аздырған, бұрын суық сөз салған Керей ұлы түгiл, тiрi пенде болған емес, – дедi. Сөзiн бiтiре бердi де, қыз шашақты орамалды көзiне басып, үнсiз жас төктi. Абайға қырынан тастаған үлкен қара көздерi намыс күйiктен, ауыр жастан қанталай түсiптi. Сөз бiткендей. Ендi Абайдың сұрайтыны жоқ екенiн аңғарған Салиқа тұрарманға жақын едi.

– Менiң сөзiм бiттi! – деп Абай, қыз жүзiне әлi қарап отыр.

Салиқа тұрмады. Жаңағы көз жасының артынан ендi бiр ызалы намыс келгендей. Сөздiң қысқа болып, бұрынғы ағайын талқысынан жеңiл бiткенiне таң қалды. Абайдың алды бұған жанашыр адам алдындай, кең сияқты. Соның бәрi қосылып кеп, Салиқаның соңғы бiр сөзiн айтқызды. Түйiлiңкiреп жазылған қабағында мұң да, ашу да бар.

– Менi бұзған Керей де жоқ. Бұрын бұзық ой менде де жоқ едi. Жалғыз ой, удай ащы ой, кейiн пайда болды. Ол: "Сабатардың, кеуiп қалған шалдың, үш қатынының бiрi боп бармаймын" деген ойым. Ол ойымнан, қайғымнан қиналғаным сонша, бүгiнде мен тiрi жүрмiн деп жүргем жоқ. Осы аз күн iшiнде өлiм мен тiрлiктiң дәл ернеуiнде тұрмын. Шал сипаған етiмдi құрт жесiн деулiмiн. Шынымды сұрадың ғой, ағайын. Мынау Балқыбек пен Бақанастың тұңғиық қара суларына күнде қараймын. Мекенiм, көрiм сендердiң түбiңнен табылар! – деп қараймын. Сабатарға кеткенше, осы екi судың бiр тұңғиығы бұйырсын! Барым осы-ақ! – дедi.

Абай басын шалқита көтерiп, үлкен толқынмен өзгерiп қалды. Қыз тұрып жүруге айналғанда, ол өз ойымен қатып қалғандай. Тек үнсiз ғана бас изедi. Қазiр Абайдың көз алдында жаңағыдай сымбатты, сұңғақ бойлы, асыл жастың терең суға батып бара жатқан суретi айықпай елестеп тұр. Үнсiз тұңғиық, терең қара су қатты шалп еткен тәрiздi. Соның түбiне қыз денесi кетiп барады. Қабағы лағнет айтып түйiлген. Кiшкене қолдары өлiмдi уыстап, қарғыстай жұмылыпты. Суық меңiреулiк iшiнде жан берiп, жай тапқандай. Көңiлде ыстық бiр ағым, қиял мен ойдан бас құрады. Ырғақты сөзге ауысады. Уәзiндi өлең жолына өз өзiнен құйылғандай болады.

Етімді шал сипаған құрт жесін деп,

Жартастан қыз құлапты терең суға...