Путь Абая. Книга II / Абай жолы. II кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Сол бала ажарын жақтырмағаннан ба, болмаса Оспан мiнезiне таң қалды ма, әйтеуiр Абай осының алдында жаңа ғана саятшылыққа жас баладай тамашалап, қызыққан қалпынан тез суынды. Шәкеге қош айтып, атының басын өз аулы Ақшоқыға қарай шұғыл бұрып алып, жөнеле бердi. Шәке қаршығасын тағы да шапшаң қызылдатып алып, өзендi құлдап, жосыта жөнелдi.

Жалғыз кетiп бара жатқан Абайдың артынан Оспан желе жортып жеткенде, Абай iнiсiне суық жүзбен қатуланып, зеки сөйледi:

– Сенiң iшiңе қандай от түскен? Балалар көзiнше талағыңды соншалық тарс айырғаның не? Әлi де қу күндестiк жыны буып жүр ме? Айт шапшаң! – дедi.

Бүгiн таңертеңнен бергi жүрiсте, әр сөзде Абайдан үстемiрек болмаса, өзiн кiшi танытпай, дардайсып келген Оспан қазiр бiр сәтте өзгердi. Абайдың ажарына көз қиығын тастап, әлгiдей ұрыс үнiн естумен iлес, ендi сескене түсiп, бой бақты. Үнiн ақырын ғана шығарып:

– Ашуым орынсыз болса, болар Абай. Балаға бiлдiргенiм орынсыз. Бiрақ соным тегiн емес. Таңертеңнен сенi оңаша алып шыққанымның мәнi де осында. Кешелi-бүгiндер мен бiреудiң қолында өлгендей боп, қаныма қарайып жүрмiн. Құнанбай баласы бiз бүгiн бiр қорлықта тұрмыз! – дедi.

– Не қорлық? Не айтасың? – деп, Абай атын оқыс бұрып алды. – Айт! – деп Оспанның көзiне көзiн қадады. Дiрiлдей түсiп, жаманат хабарды тосты.

Оспан Абайға ендi сызды қабақпен тура қарады. Күнге қарсы, өткiр көздерiне қызғылт ашу отын жиып тұр.

– Қорлықты Нұрғанымнан көрiп тұрмын. Үш күннен берi әкеңнiң үйiнде, сол тоқалдың қимас қонағы боп Базаралы жатыр. Әкемнiң әулиедей ақ төсегiн арамдап жатыр! Бар дертiм осы. Көптен бiлсем де, бүгiн сенен iрке алмадым. Бiлдiрдiм мiнi! Сенен басқа сөз саларым, сыр шашарым жоқ. Дәл сол үйдiң шаңырағына, әкем анау қаралы үйде отырғанда, мынау қос қара беттi осы түнде асып өлтiрсем деп тұрмын! – дедi.

Абай кеудесiнен оқ тигендей, демi үзiлердей сiлейiп бiр тұрып қалғанда, ат үстiндегi денесi дiр-дiр етiп, үзеңгiлерi табанына тұрмай, ойнақшып кеткендей болды. Бiрақ қатты ашу үстiнде, булыққан тамағына тас тығылғандай. Оның да көздерi оқыс қанталап, Оспанға ақырып қалды:

– Қысқарт! Оттама! Намыс емес, арсыздық! Тоң мойын, топас, надандық! Не бетiңмен сөйлейсiң?! Осыдан қимыл етiп бүлiк салсаң, сол шаңыраққа өзiңдi мен астырамын. Тiлiңе тыйым, қолыңа тұсау салдым! Төрiнен көрi жуық әкеңдi қабiрiне тонап кiргiзбекпiсiң? Масқарасын әлемге шашып, итжемi қып өлтiрмек өшiң бар ғой, сiрә?! – дедi. Қалған сөздi бiр-ақ тыйып, атын борбайға бiр салып, қатты жорғалатып, Ақшоқыға қарай жалғыз тартты. Бұл кезде күн ұясына жаңа кiре бастап едi.

Өлке, дала бұлтсыз кеште қатты қызарып батқалы бара жатқан күн реңiнен қызыл шапақтап, сәулеленiп тұр. Жылмаң жирендi жiтi жорғалатып келе жатқан Абайдың көңiлi астан-кестен. Ол Нұрғанымға да өлердей ызалы. Әкесiнiң қорлық сырын айтуға аузы барып тұрған Оспанның жалған намысына да ызалана қорланады. Базаралы! Қазақта жалғыз қимас, бел арыстай көрген, бұл өңiрдегi ең қымбат жан едi. Ол да бiр сәтте танымастай жат.