Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Қыз күлмей, томсарыңқырап жүзін бүрды. Енді Әбішке қарамауға тырысты. Ешбір жанға ашылып көрмеген үркек сұлу, жаңағы оқыс сұрақтан қысылып, тығылып қалған. Өз ішіндегі сондайлық сәл бүлінумен ол ендігі суық өзгерісін аңғармай да қалды. Қазір Әбіш қазақ әндерін тартып кеткен еді. Осы жылдар жаңа келген «Бурылтай» енін әсем бұралтып, созып жөнелгенде, Әбіштің қасына барған Әлмағамбет әнші шырқап тұрып қосылып кетті.

Жиынға түсінікті қазақ әні әрі скрипкада, әрі өнерлі, жіңішке, ашық үнді әншінің көмейінде ырғалғанда, жұртжаңадан рахат тауып тамашалап отыр. Осыдан соң тағы бірнеше ескі әндерді тартып келіп, ақыры ауыл иесі Мұсабайдың өтініші бойынша Әбіш Абай әндеріне ауысты. Әлмағамбет «Тәңірі қосқан жар едің сен» деген өлеңі менен «Татьяна» назын толқытып жөнелді.

Дәрмен осы тұста Мағрипаға «бұны кім айтқан?» деп барлау сұрақ берді.

Мағрипа тағы да сыпайы жүзін бұрып, күлкісіз шыншыл ажармен «Татьянаның Онегинге жазған екінші хаты» деп білдірді. Өзі бұл өленді білетін. Дәрмен қыздың не айтқанын естігісі кеп:

— Кім сөзі?— деп сұрап еді.

Мағрипа ақырын айтса да, соншалық күйліүнмен жауап қатшы.

— Пушкин сөзі. Абай ағам аударған!

Дәрмен:

— Сіз оны да біледі екенсіз ғой!— дегенде Мағрипа күлді де, Әбішке қарап отырып бас изеп, сыңғырлаған әдемі үнімен тағы жауап қатты.

— Білемін. Менде Абай ағамның кітабы бар. Бар сөзін білемін!—деді.

Дәрмен ішінен Абай үшін ырза бола түскендей. Бұл сахарада Абайдың тындаушысы емес, тәрбиелі оқушы қыздары бар екенін де еске алды.

Әбіш скрипканы тартып тұрғанмен, көңілі және көзі де көбінше Мағрипа жаққа жиі ауғандай болатын. Ол Дәрменнің Мағрипаны сөйлетіп, кейде күлдіре жауаптасып отырғанына өз ішінен аса ырза болған. Кейде күй ырғағымен қоса қозғалған болып, Дәрменге бас изей түсіп, оны құптағанын білдріп, сәл ғана жымиып та қоады.

Кейін Әбіш тоқтаған уақытта, үй іші тегіс алғыс айтты:

— Сонша көп еңбек еттің!

— Бізге көрсеткен інілік құрметіңе рақмет, қарағым!— деп, Мағрипаның анасы, үлкен, толық, ұзынша жүзді ак бәйбіше де алғысын айтты.

— Жоғары шық, Әбіш, отыр! Жұртқа қызмет етем деп шаршадың ғой!—деп, Мұсабай өз қасынан орын босата беріп еді, қонаққа үлкен аға жасаған ілтипатын іштей қостаған Мағрипа да Мұсабай жаққа қозғала түсіп, Әбішке өз орнын берді. Әбіш бұл қозғалысты ыңғайсыз көріп, қыздың алдына келіп:

— Жо, жоқ... сіз қозғалмаңыз, рақмет!.. Мен Мұсабай қасынан төмен-ақ отырамын!— деп-ақ еді.

Мағрипа отырған қалпында қозғалып, Мұсабай қасына ауысып алды. Иіліп келе жатқан Әбішке жоғары қарап, үлкен сұрғылт көздерін көтергенде оның қып-қызыл еріндерінде, әдемі достық ажарындай, жымию да бар еді. Алғыс па, алғаш жасалған шыншыл жастық ілтипаты ма? Қалайда Мағрипаның осы арадағы жүзі мен барлық өзгеше сәнді ажары, сирек нұры Әбіштің жүрегін аса бір ыстық нәзік леппен шарпып өткендей болды. Орнына отырғанда Дәрменнің оған не дап жолдастық қошемет әзіл айтып жатқанын аңғарған да жоқ. Өңі де аппақ боп, өзгеріп, қобалжып қалғандай.

Түн бойы отырған сауықшыл топ Мұсабай үйінен таң қыландап келе жатқанда ғана тараған-ды.

Жатарда тысқа, сейілге шыққан Әбіш ауылдан ұзап, өзен жағалап, жалғыз кетті. Оған біраз еріп барған Дәрмен кейіндеп, өзен жағасындағы бір таста тосып отыр.

Мөлдір салқын сулы жіңішке өзен жағасында оқта-текте кішілеу жас тал-теректер көрінеді. Аласа ақшыл жас қайың, қызыл мойыл кездеседі. Өзеннің Әбіш келе жатқан жағы ұзақ созылған жасыл белдің етегін жағалап отырады. Екінші жағада ноғай аулының жәрмеңкеге тігілгендей көп үйлері мол болып шұбатылып, ілесіп келеді. Кей үйлердің тұсынан таң ата тыным алған иттер жалқау, керенау ғана үріп қояды. Таң атуымен бірге ерте тұрған лақ, қозының маңыраған үндері келеді.