Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Мұнда осы ауылдардың атасы, бұл күнде өзі қайтыс болған Махмүт деген ноғайдың бес баласының үшеуі отыр. Солардың үлкені, төрге жуық отырған мынау ерекше кесек денелі — Жақып. Екіншісі — және де толық, биік келген, үлкен ақ сұр жүзді, қара қас, қара сақалды, үлкен қара көзді Мұса. Үшіншісі — бұл ауылдың кенжесі, осы үлкен үйдің иесі, жас, толық, орта бойлы, ақшыл қызғылт, сұлу жүзді жігіт Мұсабай. Және осылармен түсі, денесі, үлкен көзі, мұрны ұқсас келген жас жігіт Нұртаза бар. Ол - дәл осы отырған жігіттердің туған жиені.

Аз уақытта қамыс тегенеге құйылған қымыз келіп сапырылып таралғанда, ауыл иесі мен қонақтар әр жайдан, түс-тұстан жөн сұрасып, сөйлесіп кетті. Ауыл иелері жаңағы үш-төрт адам аса сыпайы, момын. Жиі күлетін жылы шырайлы. Қонақтарына өздерінің құрметін дәмді, биязы етіп жеткізетін адамдар тәрізді.

Тысқа шығып, аттардың суығанын отқа жіберіп қайтқан Әлмағамбет пен Дәрмен жаңа хабар айтып келді.

— Бұл ауыл түстік қана емес, кондырмай да жібермес.

— Тыста жайратып, бір марқа құлын сойғызып жатқанын аңғардық!—десті.

Қонақтар тобын Дәрмен билеген де, аулы мен Мұсабайларды Өтегелді билеген. Ол бұл жігіттерді:

— Сәтімен келген қонақ екен. Біраз ойын-сауық жасап, қона жатқызып жібергенің мақұл!— деп, шайдан соң тысқа шыққан Мұсабайға ақыл салған.

Қонақтар қасынан өз үйіне қайтқалы шыққан еңгезердей, келбетті, биік балуан денелі Жақыт та Мұсабайға:

— Осы Өтегелді сөзі дұрыс,—деп, жүре мәслихат беріп кеткен.

Өтегелді Мұсабайға айтып, Әбіштің ірі скрипкашы екенін де

білдірді. Жақындағы Шұбардың аулына кісі жіберіп, соның скрипкасын алғызуды мәслихат етті. Бұл оның екі есебіне бірдей

орай келді. Мұсабайдың әйелі бүгін қасына Мағрипаны ертіп, сол ІПүбардың аулына кеткен екен.

Мұсабай өзі өнерпаз болмаса да неше алуан әзілқои, күдіріп, әңгімеші, сауықшыл адамдарды аса жақсй көретін. Қысы-жазы айналасынан, аулынан сондай сауықшылар топтарын, Өтегелді сияқты қызық, думан адамдарын жібермей, жолдас етіп жүретін. Қазір Өтегелді айтқан сөздің бәрін тегіс мақұлдап, Өтегелдінің осы ауылдағы інісі Баймұрынды Шұбардың аулына шапшаң жөнелтті. Баймұрын атқа мініп жөнеле бергенде Өтегелді:

— Сол ауылдың бір көршісінде жұмысым бар еді! Анаған тапсырып жіберейінші!— деп, кермедегі атқа мінген Баймұрынға оңашаланып келген.

Інісіне тапсырғаны өз жұмысы болмады. Баймұрын скрипканы алсын және Мұсабайдың келіншегіне оңашалап, сәлем айтсын: Мағрипамен екеуі тез ауылға қайтсын! Мұнда үйге қонақтар кеп жатыр. Соны білдір!-деген.

Осымен құлама бесін кезінде түстік ас піскен шақта скрипка да келді. Мұсабайдың келіншегі мен Мағрипа да, қастарына ерткен қыз-келіншек, нөкерлерімен ауылғақайтты.

Әзімбай түстес, ұзындау қайқы мұрынды, қызыл келіншек үйге кіріп, қонақтармен сыпайы ғана амандасты. Пәуескеде бұның қасында болған күтуші қызы көрпе-жастық, шапан-шәліні үйге ала кірді. Бірақ Мағрипа бұнда кірген жоқ. Ол сыртта өз үйінің тұсында пәуескеден түсіп, әкесі Сүлейменнің бүгін қонақтан оңашалау тұрған үлкен үйіне кіріп кеткен-ді.

Құлын сойып, қонақ еткен ауылдан түстікпен ғана аттанып кетуге болмайды. Ет жеп және де асықпай отырып, шай ішіп болған қонақтар тысқа шыққан кезде, жаздың күні кешендеп те қалған еді. Бұл уақытта кермедегі қонақ аттарының бірі де жоқ. Бәрін жылқыға жіберген екен. Көп жолаушының ер-тоқымдары көршідегі қонақ үйдің бір босағасына биік үйіліп жиналған. Ондай қамның бәрін істеткен — Мұсабайлар. Және осы қонақтарды аса жақсы шыраймен күтіп отырған сол Мұсабайдың жиені, құрбы жігіті Нұртаза.

Ымырт жабылып, ел орынға отырып, кешкі шай ұзақ ішіліп болған соң, Мұсабайдың үйінде ән-күй өнері басталды, Айғай-шуы басылған, тыным алған ауылға ең алғаш сызылып, созыла шыққан скрипка үні естілді. Қызықты өнердің сағаты басталғанын сездірді. Көршілес үйлерге тыста жүрген күтуші жігіттер мен келіншектер ән-күй басталғанын мәлім етісіп жатты. Үй иесі әйел өзінің жас абысындарына, қайынсіңлілеріне тегіс хабаршылар