Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Анығында, бүгінгі жүрістің себепшісі осы Дәрмен. «Қоңыр әулиені» де ойлап шығарып, Абайға айтқан өзі. Ол Әбішті еліктіріп, ертіп шығу үшін тапқан сылтауы.

Ділдәнің ауылына барып қайтқалы Дәрмен Мағаш пен Кәкітайды ақылына қосып, өзінше бір есеп ойлауда болатын. Онысы—орайын тауып, Әбішке Мағрипаны көрсету. Сол есеппен ол осы ноғай аулындағы өзі құрбы әзілқой, ойыншы жігіт Өтегелдіге іс тапсырған. Жігітке жігіт болып сыр етіп айтқан:

— Әбішті ертіп барып қалармыз. Сонда сен ноғай аулында бол! Олардың қыздарын толып жатқан үйлерінен іздеп жүріп, тауып көру де оңай емес. Сен бізді сол ауылда бөгеуге тырыс. Қисынын келгіріп, қондырып жіберсең де теріс болмайды. Әбіш пен Мағрипаны дидарластырайық. Сөйтіп, екеуміз сауабын алайық, неғыласың! Мағрипаны менің көргенім бар. Бұл өңірде оған тең қазақ қызы жоқ. Ал соған сай жігіт бұ киіз туырлықты қазақтың баласында Әбіштен артық та туған жоқ, тумақ та емес,—деген.

Ойнақы, сауықшыл жігіт Әтегелді ноғай аулының өз кісісі боп кеткен адам. Ол Дәрменмен қылжақтасқан-ды. Қыз баратын ауылдың өткір тілді жеңгесі тәрізденіп, ашық әзілге салған.

Соңдай қартандау, ысқаяқ жеңге болып, түсін өзгертіп, ернін сылп еткізген. Және бетін жыртып, сығырайып тұрып:

— Омай, шикін, о несі екен! «Жігітім» деп, «қара қазақтың асылы» деп. О немесі Абайдың әнеубіреу қырыққан серкеш борбайланған солдат баласы ма, бетім-ау! Мағышымнан он айналса болар! Аузынан уызы тамған, ақ жүзді айым Мағышымнан! Бәлем, Дәрмен, күндердің күні болса ма? Сені ме! Жеңгетай мен құда кәдесін сенен бе!.. Дәнекер Дәрмен, сенен сылқитып тұрып алармын! Шырылдатып тұрып, борбайыңнан сүйреп, отқа да, суға да салармын, бәлем!— деген.

Шебер ойыншы сан құбылған да, Дәрменді көп күлдірген. Бірақ сонда жеңгенің тілімен сөйлеп тұрып, өзінің де осы жолда делдал болатынын танытқан.

Қазір міне, бүгінгі жүрісті өзі билеген Дәрмен Әбішті сол Мағрипаның аулының үстінен байқаусызда түсірген кісі болды. Бар топты әдейілеп бұрып әкелді.

Күн мөлшерін білген Өтегелді осы ауылдың тап ортасындағы ең үлкен, сегіз қанат үйдің кермесінің тұсында тұр екен. Қасына бір топ ұзын бойлы, кесек денелі, сәнді киінген еркектерді алыпты.

Дәрмен өз тобының алдына түсіп, Әбіштің қатарына ілесіп, ауылды өзен жақтан іргелеп келеді.

— Былай тарт. Бері жүр! Бері бастырындар!— деп, арт-тағыларға айта түсіп, жаңағы жаяу топқа ат мандайын дәл туралады.

Жүргіншілер жетіп, ауыл иелеріне сәлемдесіп болысымен, бір-бір жылпос жігіт аттарды ұстап, қонақтарды құрметпен түсірісті.

Өтегелді Дәрменнің атын өзі ұстап, оны түсіріп жатып, екі көзі күлімдеп, әлі де баяғы кәрі жеңге боп әзілдеп жүр.

— Е, уәдешіл қайным-ай! Айтқан серттен шығыпсың-ау! Бірақ менің қайынсіндім, Көзжақсым бүгін ауыл қыдырып кеткенін қайтейін!

Дәрмен секем алып қалды.

— Шын айтасың ба?— деп, Өтегендінің күлімсіреп, сығырайып тұрған жүзіне қараса да, анығын аңғара алмады. Сонан соң:

— Ендеше бол, шақырып кел! Ауылға қайтар!— деп қалды.

Қонақтар кірген үлкен үй есігінен төріне дейін қызыл қоңыр

кілемдермен, күндызды түскиіздермен безелген, шайы шы-мылдықтармен шымқалған. Іші үлкен, дөңгелек залдай. Әрі биік, әрі жайлы, салқын екен. Жағалай қалың жібек көрпелер

жайылған. Қала кестесімен безелген үлкен ақ жастықтар үй іргелерінде мол-мол орын алысқан. Қонақтар төрге жайғасты. Ауыл иелері, орта жасты қара сақалдылар мен селдір сүйық мүрты жігіттер қонақтардың төменгі жақтарын ала екі шеттен, екі сүйек төсектің алдарынан отырысты.

Қонақтардың ішінде Ақылбай, Мағаш, Кәкітай құндыз бөріктер киген. Қала тігіншілері тіккен бешпет-шапандары бар, сәнді болатын.

Ауыл иелері де киім үлгілеріне қарағанда, шеттерінен кербез киініпті.