Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

— Елдің бәлесі атқамінерлердің өзді-өзімен кетсе бірсәрі ғой. Тұралап жүрген жоқ-жітік көпті де солардың бәлесі шарпымай тұрмайды. Момын болсаң да, қашып отырсаң да, осы жаман-шылықтың құрығынан құтылар күнің жоқ. Тіпті, сол шарасыздық ағамның да қол-аяғын ұдайы буып, о кісіні де арылмас бір уайым, бәлеге тоғытарман болып отырады!— деген.

Әбіштің бұл сөзді мақұлдағысы келмейді. Өзге болса да, дәл Абайды осы бәледен сақтап қалуға болады деп ойлайды. Мағаш өз ағасының бұл жайды түсіну і үстірт екенін білліомек. Сөйтіп.

өз аулының айналасында жүріп жатқан тартыс пен тәсілдерді айта бастады.

— Жаңағы Оразбай аулы біздің әкемізге қарсы арылмас жаулықтың бір көзі есепті. Ана жылы Тәкежан жылқысы қырыл-ғанда, Жігітекке астыртын дем берген осы Оразбай деп білді біздің Ырғызбай іші. Кейін бұл Жігітек пен біздің ауылдардың құйрығын байластырғандай етіп қиян-кескі араздық жаулыққа жеткізді де, өзі қашып шығып кетті. Бәленің отына жалғыз Жігі-текті итеріп тастап қашты. Ал енді, ол дау біткеннен бері Жирен-шемен екеуі тағы да тыным таппай жүр. Тағы бір тың бәлені әкем-нің басына құлатып көрсем дегенде, ішкен асын жерге қояды. Өзіндей бәлеге, зұлымдыққа тойымы жоқ Тәкежан сияқтыны жауласа бірсәрі. «Оның бір қос жылқысын қырғызып, тәубесіне түсірдім» деп біледі. Ендігі есі-дерті, «өшім — қасым» деп, ағамды жауламақ. Оспан ағама да туралап тимейді. Оны жалғыз, жалқы дейді. Және ағамның ығындағы туысы деп біледі. Ол өзі осы күнде болыс. Оразбайдың қағазы сол болысқа байланысты. Осындай әр есеппен Оспан ағама туралап тимейді. Анау жанжал уағында, сол жылдарда Күнту басқа болысқа шығып кетсе де, Оразбай бір аяғынан ілініп қалды. Жат болысқа шығып кетсе бел асып, күш алып кетеді деп, жібертпей қойған біздің Құнанбай балалары. Бұлардікі де Оразбайдың ісіне орай дегенмен, барып тұрған аямас жаулық. Мен бұл жайды сіз жақсы білсін деп екі жағына ортақ жаманшылықты түгел айтып келе жатырмын!— дегенде, Әбіш осылай айту қажет екенін, оның тілейтіні осы екенін білдірді.

Мағаш тағы да Әбішті таңғалдырғандай қиын түйіні бар, аса сорақы мінездердің жайын баяндап келеді.

— Басқа болысқа шыға алмай қалған соң Оразбай осы ел ішінде алыс-тартыстың тәсілін жаңа жолға салды. Бір жағынан Жиренше, Абыралыдай серіктерін қолына мығым етіп ұстап отыр. Екінші жағынан, Құнанбай баласының өз ішінен де жік шығаруға жанын салып жүр. Тәкежан ана жылы жылқысы алынғаннан бері қарай ағамменен араз ғой. Сонда сойыл алып шаппады деп, Жігітекті, Базаралыны құртқызбады деп өкпелеген. Бертінде Оспанмен бірге өз кегі бойынша Оразбайды жаулай түсті де тоқырап қалды. Баласы Әзімбай екеуінің ендігі айласы, осы соны кезде Оразбаймен іштей бітім табуға бейімдеп жүр. Оразбай болса, Тәкежанды өзіне қосып алса, жауламағы Оспан да емес, дел ағамның басы, Жиреншемен екеуі көп заманнан бері ағама қатты өш. О кісінің сөйлеген өділет сөзін сүймейді.