Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

— Абай!

— Абайдың өзі де бар!

— О, жолың болсын, арысым!— деп, Дәркембай Абайдың алдынан өзі ұмтылды.

— Міне, Дәке, қасындамын... Келіп көрсін, алып көрсін сені жау!— дегенде, жұрт шулап алғыстарын ақтарып жатты.

Ырғызбайлар тақай беріп, бұл күйді көріп, іркіле бастап еді, алда келе жатқан Ақберді, Тәкежан, Ысқақ үшеуі ызалы болса да, естерінен адасқандай:

— Мынау кім?

— Абайғой!?

— Кешеден жым-жырт жатқаны сол ма еді?

— Ал бұ не болды? Құнанбайдың екі баласы жасасты ма!?— деп, Тәкежан айғайлап, Абайға сөз тастап тұр.

Абай енді саспастан атын тебініп ілгері баса түсті. Қасындағы қалың тобын Абылғазы бастап, Абайға ере берді. Абай айғайлап тұрып, өмірлі сөз тастады.

— Қайт арман, қоразданбай! Сен Ырғызбай болсаң, мүнда қалын ел!.. Менің елім, менің туысым да досым! Шапқызбаймын,

жөніңе көш! Болмаса, Құнанбай баласы алдымен менімен соғысасың!—деді.

Тәкежандардың артындағы көп Ырғызбай жасқанып, еріксіз қобалжи түсіі.

— Қой, мынау масқара ғой!

— Жатақ үшін жанын береді, бұл Абай!

— Қарап тұрып өзіміз арандасамыз ба?— деп соғысар түрлері жоқ

Абай соны аңғарып, тағы тақап, жерлей бастады. Жүзінде қазір төбелестің ашуы жоқ. Бірақ әділ қазының, әкімшінің табалаған қаһары бар. Сонша ызғарлы да батыл жүз.

— Әй, Ырғызбай, мынау елді көрдің ғой!.. Өліспей беріспейді. Мен солай ет дедім. Тек соқтығып көр, арындаған Ырғызбай, артың ашылады. Басыңа қызыл тақия киіп, бөксеңе шақпақ таңба соқтырып қайтасың. Осылай етуді мен бұйырамын, мынау айыпсыз жылаулар болған жұртыма!.. Тек қазір кейн қайтта, үш кісі жіберіп сөзге кел!— деді.

Ырғызбайдан айғайлап жауап берген кісі жоқ. Олар тағы да жалтара берді. Кейін алыстау серпіліп барып, біраз ақылдасқан соң үш кісі бөлініп келді. Ол — Ысқақ, Ақберді, Шүбар. Үшеуі де жүзбе-жүз келгенде, Абайдан ығып жүретін туыстар.

Бұларды көрген соң Абай өзі де аттан түсті. Барлық өзге аттылар да кейін серпілді. Абайдың қасында тек Дәркембай, Дәрмен ғана қалды.

Ысқақтар жастары кіші болғандықтан, Абайға сәлем беріп келіп, аттарынан түсті. Абай енді бұларды мысқылдап, ызамен күліп қарсы алды.

— Атқа мініп, сойыл ұстап Абай шықпайды. Еркек туған біз ғана дедіндер ғой. Жоқ, бұған сендер жетсең, мен де осы жерге міндім. Сендердің ызаң дәл бүгін мені көрден де тұрғызар еді. Халыққа еткен осы зорлықтарынды тек көріп қойсам, қорлықтан өлгенім болар еді. Есесін әпермей, басыларым жоқ!.. Бітім мен билікті мынау Ысқақ, Шұбар, өздерің айт! Бұқпалама, көзіме айт!.. Қазір осы арада айтасың!— деп бұйырды.

Сөйтіп басталған сөз кешке шейін созылған ырғасуға түсті. Бірақ бұл күні Абай қайсар қаттылыққа тас бекініп, өз айтқанынан мызғымай отырып алды.

Сонымен кеш батарда келіскен байлау бойынша отыз ат кедей аулында қала берді. Оспанның жылын берер алдында Құнанбай ауылдарын осындай үлкен бір қақтығыс үйқы-тұйқы еткен еді.

3

Бүгін таңертен Абайға болыстың атаіабары келіп бір топ хат, қағаз әкелді. Қазіргі уақытша болыс, Оспанның кандидаты Шәке. Бұның жас жігіт атшабары, үзын бойлы, иір келген, жіңішке қара Бегдалы Абайға қағаздарды берумен қатар, болыс айтқан бір сәлем барын да білдірді.

Үйде Еркежаннан басқа да әйелдер бар. Пәкизат, Әубәкір сияқты жастар да бар еді.

Абайдың қасында отырған Мағаш атшабарға «ол сәлемді айта бер» дегендей мезіреті жасаса да, Бегдалы:

— Абай аға, өзіңізге ауызба-ауыз, оңаша айт деген Шәкенің сәлемі бар еді!—деді.

Абай шапан жамылып, ақ елтірі жеңіл тымағын киіп, тысқа шықты.

Оңаша отырысымен Бегдалының түсіне ойланып қалған үлкен көзбен қадалды да, үндемей тындап отырды.