Путь Абая. Книга III / Абай жолы. ІІІ кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Қой атаулы босып жүр. Дауылды да, ықтауды да үмытқан. Есі шыққан жануар бір ілгері, бір кейін қашады. Әрбір жалтарысында арттарында әр қасқыр бір-бір қойды алып соғып қалады. Сәл тыпырлатып аунатады да, тағы ұмтылады. Бұндайда көп қойға шапқанда, бір қасқыр болсын, топ қасқыр болсын бәрінің де есуас бір қомағайлығы бар. Олар, әуелі, тек өлтіре береді. Кейін бәрін со-ғантүгел жегізіп қоятындай, әуелі, мол азықты қырып алуға тыры-сады. қазірде де төрт бөрі сонысын істепті. Жалғыз қойдыңда ішін жарып, қарбытып асап, қансоқтаны жеген емес, тек қырып жүр.

Жүгіріп келе жатқан Исаны ес керді де, маңырап, аңыраған қойлар мұның үстіне қарай ақтарылды. Арттан ағындап жеткен бір бері Исаның үмтылғанына қарамастан, мұның қақ қасынан қойларды бөле-жара араласа беріп еді. Иса тағы да тұмсығын мегзеп қара шоқпарды сілтеп кеп қалғанда, бұл бөрі де тыраң асты. Ол күшік қасқыр болатын. Жаңағы ақ қаншықтың биыл баулап өсірген үш бөлтірігі қазір қомағай өжет қасқр боп осы апатқа араласқан-ды.

Иса бұл қасқырды да тұмсықтан пәрмендеп, мыжғылай ұрып сілейтіп салып, тағы ұмтылды. Енді қойға пана бола алмаса да, қасқыр тобымен жалғыз, жаяу алысқан және оларды біртіндеп жайратқан өз қайратына озі тамашалай түседі. Бар денесі сұрапыл суықты елемей, жаурағанды үмытып, оттай қызып қайнап апты. Өмірі ештес жауға жұмсамаған есіл қайрат, қайтпас қажыр, таймас ерлік бар екен бойында. «Жазым болармын, жаяу жалғызбын ғой!» деген ойлар да басына кіріп-шығар емес. Қатерді мүлде үмытқан, тек қана алысуға, қарысуға, табандап тұрып салысуға тісін нық басып апты. Тағы да жұлқысуға құмартып ұмтылып берді. Жүгіріп ұшып қойға жетіп келгенде және бір кішілеу бөрі бір қойды алып соғып еді. Енді тұмсығы дәл келмесе де, сырт қарап жұлқынып жатқан бөрінің қарақұсынан періп кетті. Қасқыр бұған қарай арс етіп ұмтыла беріп, қираландап тәлгіректей басып еді, оттай ыстық қайрат кернеген Иса бұл қасқырды және де тез періп жіберіп, қатыра құлатты.

Қойлар маңырауын қоймастан, Исаның айналасына үйріле дөңгелей қашып, босып жүр. Енді бір сәтте талай қойды сұлатып тамақтап өлтірген дөңбектей қара брқын арлан бөрі тағы кеп араласты. Қанға масаттанып, көзі тұмантып алған қорқау Исаны көрер емес. Бұл осы топтың басшы — қандыауызы болатын. Бағанадан бері бір өзі кейін жемек боп, он қойды сұлатқан-ды. Қап-қара түн болса да көзі өте көреген Иса бұл бөріге бағанадан бір кезіге алмай, тісін басып жүрген. Қазір сол арлан үлкен бір қошқарды көтеріп ұрып, ыңқита соқты.

Үнсіз алысқан Иса жетіп келгенде көкжал арлан және де кәлденең кезікпей, сыртымен тұрып арпалысып қалған екен. Иса жаңағы жас бөріге істеген әрекетін істеп, пәрмендеп тұрып қарақұстан қатты періп кетті. Қасқыр сол сәтте қойды тастай беріп, барынша «гүр» етіп, Исаға қарай тап берді. Бірақ қақ шекесінен қан саулап қоя берсе де, бұл қорқау тың екен. Оқ тигенде, жара түскенде өршеленіп кетіп адамға қарсы үмтылатын қасқыр әдеті енді кезікті.

Жақыннан шапшыған таңдай қасқырды енді тағы ұрамын деуге, шоқпар сілтеуге келмей қалды. Қаны қайнап, долы қайратқа мінген ер-азамат енді шоқпарын көлденең ұстап, қарсы үмтыла берді. Ыршып шапқанда балғадай тістері сақылдап, «арс» еткен қасқыр Исаның сол жақ иығына ауызды сала берді. Иса шапшаң бұрылып, жұлқынып қалып еді, қасқырдың аузы етіне тимей, тайқып кетті. Бірақ ескі шапанының бір жақ жеңін, түтас өңірін дал-дал ғып бөктеріп түсті.

Иса жыртылған жеңінен шапшаң ғана қолын жұла суырып алып, енді ақыра айбат шегіп, айқайды сала тұрып, қасқырды шоқпармен қатты ұрып жіберді. Бірақ асыға ұрған қаруы тағы да түмсықтан тимей қарақұстан тиді. Және де қасқырдың көзі^ жаба қан саулап жөнелді. Соған қарамастан, қозғалысы енді баяулап қалған болса да, қасқыр Исаға туралап тағы шапшыды.