Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Дәл шаңқай түс қиыс ауа бергенде ғана бұл шананың тосқан адамы, орталық ағаш үй, үлкен корпустың кең есігінен асыға шықты. Тымақ, ішік пальтосының түймесін аласа басқыштан түсіп келе жатып түймелей бастағанына қарағанда, ол асығып шыққан сияқты. Бұл кісі Майқанға орысша амандасты. Бөркін ала ілтифат жасап, кәшаба шанаға ширақ, шапшаң басып кеп, отыра берді.

Ол отырысымен күдіс торы ат, керіп тұрған божының сәл босағанын аңғарып, бас шұлғып иек соза берді де, жорғалай жөнелді. Доктор қазақша аз білсе де, сол білгенін еркін, қысылмай айта беретін. Майқанға иығымен сүйене түсіп: "Менікі уақыт аз ғана, Торжорға о да асығады, жібер" деді.

Майқан ақырын күле түсіп: "Мақұл, құп болады, сәтте жетеміз!" – деді. Басын тежей жорғалатқан аты қақпадан шығып, қалаға қарай тартатын үлкен жолға түсті. Енді Майқан екі аяғын кәшабаның алдына тірей түсіп, сірескен божыны сілкінте демеп қалды.

Күдіс бойы бүктетіліп жазылған, жаясы жұп-жұмыр тегенедей, емшек тағалы Торжорға ат ыра төмен, қалаға қарай бездіріп жөнелді.

Жай жауған қалың қар бұлыңғыр сұрғылт аспаннан желсіз тынық шақта ақырын ғана түсіп тұр еді. Торжорғаның екпінімен жапалақ қар енді жел соққандай көлбеп ұшып, бетке, көзге ери жабысады.

Майқан алып келе жатқан дәрігер, лазареттің барлық Алматы қаласы білген қадірлі дәрігері – доктор Фидлердің өзі. Ол жақсы дәрігерлігінің үстіне, аса мейірбан, жанашыры, адамгершілігі мол кісі, Әбішке ол бір жағы адамшылық және бір жағынан әкеліктей бейіл, достық көрсетуші еді.

Алматы қаласындағы орыс, қазақ, ноғай, тараншы, дүнген, қашқарлық, ташкенттік болсын көбінің аузында Фидлердің аты ұдайы алғыс аралас аталатын.

Қалаға лезде келіп кірген Торжорға атты кәшаба шана, аңқып жатқан түп-түзу Колпаковский көшесімен ағынын бәсеңдетпей соқтырып келеді. Содан көлденеңдеп, тағы да оқтай түзу кең созылған Сельский көшемен Никольский шіркеуіне қарай тартты.

Жол да Колпаковский мен Сельский көшелердей жатық емес, op, жырасы, тас үйілген орқаш-ойдым бөгеті көп бірнеше көшені Майқан кесіп өтіп келеді. Гурде көшесі, Нарым көшесі, Сергиополь көшесі, Розовая аллея дейтін көше – бәрінен де естіре, соқтыра өтті. Өздері баратын үйге беттеп, Старокладбищен көшесімен оңға қарай еңіске таман тағы да қатты жорғалата жөнелді.

Арқа қазағы, тегі, жорғаны бұл жақтай қадірлей қоймайтын. Бұнда болса екінің бірі жорға ұстауға тырысады. Және бәйге аттан бетер жорғаны қымбат бағалап, қадірлеп сақтайды. Мынау Торжорға да Мағаш пен Майқандарға ерекше бір қадірлі жаймен келген. Оны есіне алғанда Майқан өз көңілінде Торжорғаға да, оның иесіне де дән ырза.

Қыс басында Алматыға бұлар кеп жеткенде, Арқадан, Семейден жегіп шыққан өз аттары арықтап келген. Сонда осы Никольский шіркеуінің қасындағы кең алаңға жайғасқан мал базарына Мағаш пен Майқан келіп, қалада жегіп жүретін бір семіз ат сатып алмақшы болады. Бұлардың Абайдың туысы екенін білген Дәт деген кісі, базарда қастарына кеп амандасып, жөн сұрасады. Дәт өзі осы жақтың көп елінің біріндей Абайдың атын естіп, сөзін де едәуір ұғынған, жадында сақтаған адам екен.

"Сондай аты мәлім Абайдың жақсы көрген баласы лазаретке түсіпті. Оны кенже інісі Абайдың жіберуімен іздеп кепті" дегенді де Дәт естіген еді. Енді Мағаштың базарға келген шаруасын білген кезде, Дәт бұл базардан ат іздемегенді мақұл көрді.

– Түскен үйлерің Әбсеметтікі екен. Ол менің де дос-жар адамым. Сонда баралық. Бөтен жақтың аты-жөніңді білмес, ажарыңды танымас адамымен кәйтіп саудаласып, қол соғысып жүресің, Мағаш шырақ. Жасың кіші інім екенсің, Абайдың баласына базардан ат іздетіп жүрмей-ақ қоялық. Бұяқтағы ел де Абайдың елі. Жатың емес, жақының. Аттың орайын Әбсәметтің үйіне барып табамыз. Жүрелі! – деп, Мағаштар жатқан Әбсәметтің үйіне әкелген.