Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Ағам арқылы орыс өнерінен келіп жатқан шын үлгі ғой! Бірақ қайғыны шерте бермеу керек. Ағама да соны айт. Мен өзімен сөйлескенде бір ойымды әр кезде айта беруші ем... Жеткізе алдым ба, жоқ па... Орыс өнері ағамды пыраққа мінгізгендей, биікке алып шықты ғой. Оны бұл жарыққа алып шыққан орыс өнері! Ал ең қызығы, ең жарқын алтын арай, шат шағы алда... Россияның болашағы өзгеше бейіс, райыс! Соны мен Петербургте, Москвада көп жаннан аса көп естігендей, ұққандай едім. Шет жағасын ағама, өздеріңе айтқан да едім... Бірталай жайды анау Павлов жақсы біледі. Оларды тыңдасаң, үміттен басқаны айтпайды... Сол Россияны аңдау керек! Семей, мынау Алматы, бұлар меңіреу жырақ түкпірлер. Бірақ Россия таңы алыс емес! – деп, бір үлкен толғаулы болжау айтып барып, тағы да ұзақ үнсіз жатты. Аздан соң Мағашқа екі қолын созып, қымыз алдырып жұтты да, енді басқа ажармен сөйледі.

– Біреу туады, біреу мезгілді, мезгілсіз дүниеден көшеді. Бірақ халық, қауым, заман өзінің жолымен маңады. Ешбір жан, жеке адам дүниенің тұтқасы емес. Сендер де мүлде шөгіп, егіліп кетпеңдер! – деп, тағы біраз жатты да, енді тіпті ширап, зорлықпен жымиятын қалпына сап, Мағашқа әзіл сөз тастады. – Сен немене?! – деп, жаңағы өлеңді қолына алды. – Уайымнан, көз жасынан, қасіреттен шықпай қойдың! Мен оған рұқсат етпеймін! Қой мұны, көңіл көтер. Менің қасымнан көшеге, қалаға шығып, сейіліп қайтшы! – деді.

Осы кезде түскі тамақ мезгілі болып, Мағашты қонақ үйге күндегі дағдысы бойынша өзі шақырмақ боп, Әбсәмет кірген еді. Ол күндіз бір, түнде бір осылайша Мағашқа келеді де, Әбіш жайын анықтап өз көзімен көріп, ақырын, сыпайы үнмен баяулап сұрап, біліп шығатын. Қазір Әбсәмет кіргенде, Әбіш оны да қол бұлғап қасына шақырды. Мағашты жұмсап: "Өтегелді мен Майқанды шақыр!" – деді.

Ауыз бөлмелерде Мағаш пен Әбіш жайын үнемі бағып, қабақпен танысып, көбінше үнсіз тірлік ететін екі сауықшыл, мықты сергек жігіттер, енді сәт сескеніп, үріккен жүзбен кіріскен еді.

Әбіш жаңағы әз әлінше көңілденген жүзімен Әбсәмет пен Мағаштың қолдарын ұстап жатыр. Қасына келген бар достарға енді әлсіреген даусымен бір жайды тапсыра бастады.

– Менің Мағашым осы үйден шықпай сарғайып, жүдеп кетті. Бүгін орыстың қызық мейрамы – масленица. Мен естіп жатырмын. Алматының көшесі толған ән, думан. Бүгін төртеуің ат жегіп, қаланың ортасына барыңдар. Торжорға атты қосыңдар. Бұл қала масленицаны барынша қызықтайды. Сендер де кататься жасаңдар! – деген сөздерін анық қалетсіз бұйрық ретінде айтты. – Мағаш, Өтеш, барыңдар, қызықтап қайтыңдар! Әбсәмет, сен Торжорға атты өзің жорғалатып, осы қаланың бар жорғасынаноздырып қайт. Мен бәйге беремін! – деп, енді күліп тоқтады.

Үйдегі еркектер түгелімен қабақтары ашылып, қоса күлісті. Бас изесіп, жамырай сөйлесті.

– Құп болады, айтқаныңды орындаймыз!

– Оздырып қайтамын!

– Тек өзің ғана әмір етші!

– Я, сәт! Көңілі қандай! Бер қарап, жақсы боп жатыр ғой! – деген соңғы сөзді Әбсәмет аса бір қуаныш үнімен айтты.

Осы күні түстен кейін, жаңағы төртеуі екі шанамен Әбсәметтің кең қорасынан ызғыта жортып шығысқан еді. Кеңірек, жайлы кәшабада Мағаш пен Өтегелді артқы орынға отырды. Ат басын жақсы ұстайтын Майқан өзі козлаға мінді. Бұлардың алдына салғаны Әбсәмет. Шағын бойлы, шоқша қара сақалды, жайнаған үлкен отты көзді Әбсәмет Торжорғаны шынында да ешкімге айтпай, Майқан екеуі "е" десіп, осы мәсленкеге жақсы жаратып, әзірлеп жүрген-ді.

Бүгін Мағаштар қаланы аса бір көңілді, жақсы шырайда көрді. Шанада үшеуі болып сөйлескенде бұлар Семейден Алматының толып жатқан басқалығын айтып, сүйсіне тамаша қылысады. Кеш кезінде ашық аспанның қақ жарымын зор кеудесімен ала тұрған қалың қарлы Алатау адам қиялын сиқыр магнитімен тартқандай. Сұқтандыра тартады. "Не деген биік, қандай алып, қаншалық ғажайып дүние" дескеннен басқа сөз табу, сипат айту қиын тәрізді.