Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Павловтың айтқандарынан Абай ерекше бір сәулелі күн нұрын шалып қалғандай, кеудесі ашыла түсті. Сондықтан өзінше өлшеу, мөлшер болжағысы келеді. Еңсесі көтеріле беріп: "Енді тым құрса сол жақсылық біздің баламыздың тұсында туар деп мөлшерлеуге бола ма, жоқ па?" – деп сұраған.

Павловтың ойынша, оған мейлінше сенуге болатын сияқты. Міне, бүгінгі кездесуден Абайдың алған ой азығы осындай бір үлкен қуанышты сый болды. Талайдан кірбең тартқан көңілді, жабығып кеткен қабақты селт еткізіп, қуантып ашқан асыл кеңес болған-ды.

Бүгін осы әңгіме үстінде Абай арақ алғызып, қонағы сүйетін қуырдақ қуыртып, өзі де талайдан ішпеген арақты іше отырып әңгімелескен.

Екі достың жаңағы кеңесінің артынан Абай Павловқа өзінің соңғы жылдар жазған өлеңдерін айтып берді. Әсіресе, Лермонтовтан аударған, Лермонтов арқылы Байрон, Гетеден аударған кейбір өлеңдерін домбыраға үн қосып, мынау досы үшін өзі жырлап та айтты. Ел жатар кезде Павловты далаға ертіп шығып, өзінің трашпеңкесіне отырғызып алып, Абай досының сұрауы бойынша бір уәде айтты. Осы жолы қалада ұзақ тұрып, асықпай жатып, Павловпен жиі көрісіп тұрмақ. Және Павлов мәслихаты бойынша биыл дәл осы жолы Абай қаладағы еңбек адамдарының талай топтарына бара түсіп, жақындай жүріп танымақшы, таныспақшы да болды.

Павловтың және бір кеңесі бойынша биыл қалада оқып жүрген қазақтың әр школдағы, медреседегі жастарымен де Абай біліспек.

Саналы көңілімен Абай көксейтін дос кеңесі алғашқы кездесуде осылай аяқталды. Келер күндердің бірінде, Абайдың қалаға келуіне себепші болған екінші жайдың бір кезі келді. Бұның алдында Білеубай қажының үйінде болған жиылыс пен Мағаштың жауабы жөнін Абайдың сұрауы бойынша Кәкітай түгел баяндаған болатын. Ол бар әңгімесінің соңында, өз көңілімен Мағаштың мінезін қатты қостайтынын аңғартқан.

Мағаштың ол жиында ғана емес, кейін Шұбар мен Әзімбайға айтқан сын кекесін сөздерін де Кәкітай өзі құптай отырып жеткізген-ді. Абай Кәкітай әңгімесінің бәрін тыңдап шыққанда ең ырза болғаны Мағаш болды. Ол мінезді ғана емес, есті және зор адамгерлік санасы бар азамат. Әсіресе, мұнда ар, адамгершілік деп Абай жазып, өсиеттеп айтқан қасиеттер анық бар тәрізденеді.

Бұл да қазіргі Абай көңілінің жақсы бір жұбанышы болды. Содан басқа әнеугі жиынның Мағаш пен Кәкітайдан күткен "Абайдан алып береді" деген жауабына қарай жаңалық болмады. Абай ол қазақтардың қопсытқан сөзін Кәкітаймен сөйлескенде де жауапсыз қалдырды. Кейін Мағаш пен Кәкітай екеуіне Бегеш пен Серке кісі салып: "Абайдың жауабы не болды екен?" деп сұрасқан еді. Оған Мағаш тағы да қысқа ғана байлаусыз жауап қайырған. "Қалаға өзі келді ғой, біз арқылы айтатын сөзін естігеміз жоқ. Ойында несі барын білгісі келсе, сол ағайындар өздері сұрап білсін!" – деген де, Мағаш өзі мен Кәкітайдың басын ендігі жауаптан, сөзден айырып алып шыққан.

Осының артынан бір күннен соң Абайға "сәлем береміз" деп бір топ адам келді. Бұлар – Керейдің Бегеші, Уақтың Серкесі, Найман, Сыбанның Қамбары, Қаракесектің Ақпаны, қысқасы, әнеугі "төрт арыс, Орта жүздің тобы" деген қауымына әдейілеп келген кісілер. Жаңағы төртеуіне қосылып қарағай ішіндегі Белағаштың бүгінгі пысық, жүйрік дейтін адамы, сүйегі Тобықты – Айтқазы ілесе келген. Ол Абаймен қонағасы араласы бар болғандықтан, әлгі кісілер әдейі шақырып, қастарына ертіп алысқан.