Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Біз Абайдың жайын, асылымыз, ардақтымыз Абай ағаның жайын сөз етпекпіз. Абайға бала, бізге іні бауырлар, сендердің осы отырған үшеу-төртеуіңнің ортаңа тастағалы отырған осы топтың бір түйіні бар, шырақтар! Сендер арқылы Абай мырзаға біз сәлем жолдағалы отырмыз. Біз дегеніміз кім? Міне, айнала көз салыңдар да, көріңдерші! Мұнда Арғын ағадан Қаракесек жақсысы бар. Ойдағы, қырдағы Керей атаң баласы бар. Өрдегі, ылдидағы Найман азаматы да бас қосып отыр. Дәл қастарыңда отырған Серке мынау. Осы қасиетті дастарқанына біздің басымызды құрап отырған Білеубай қажы болсын, кімдер бұлар? Көз жеткен мен сөз жеткенді болжасаңдар, "исі қазақ" деген осы. Бұл төрт арыстың баласы, Орта жүздің тізіліп келген тобы деңдер! – деп, өз жиындарының жөнін ұғындырып айта келіп, енді Абай жөніне ауысқанда, анық судыраған шешен сөзіне көшті.

– Кім еді Абай, ол Тобықтының ғана Абайы ма еді? Жоқ, исі Орта жүзден орасан, ойқастап озған жүйрігім болатын! – деп келіп, тағы бір Абайды көтере атаған тұсында "ол кім еді?" – деп өзі сұрап барды да, тақпақтай жөнелді.

– Ол қоңыраулы бұйра нарындай, көпке пайда көп еткен көктемдегі жауындай, жақсымыз болатын! – дегенде, тағы осындай құрмет, мадақтау сөзді Серке де іле жөнелді.

– Тілі бұлбұл, аяғы дүлдүл дейтініміз Абай еді! – деп, Серке енді бір кезек сөзді мақсатқа қарай бұра тартады.

– Көштің байсал тапқаны – көкорайға қонғаны, даудың байсал тапқаны – төрешіге барғаны! – деп, құба жондатып, айтқалы отырған жайларын тұспалдап өтті. Тағы да Абайдың қасиетіне мақтау айтып, орағытып келді.

– Отқа салып ерітсең де, алтын сірә жез болмас, аяққа шұлғау қылсаң да, асыл жібек бөз болмас! Біз Абайдың қасиетін қор етер жайымыз жоқ! – деп бір тоқтай берді.

Сол кезде Айтқазы да ой мен қырдың қалың топ елінің аңғарын танытып, Абай бейнет көрсе де, халқының қамқоры екенін атап кетті. Халық қамын жеген жақсының жолы оңай болмайды. Ер басына ол қымбатқа түсетін ауыр салмақ екенін шешендікпен қоса ақылды сөйлеп келіп, өзінше бір ойлы түйін тастады.

– Қорғасындай толқып балқысаң, бейнет көріп алқынсаң, мақсатты тура табарсың! – дегендей, Абай өзі үшін емес, ел үшін іздену мен қиналуда еді. Оның түскен оты ел қамының оты еді! – деп, енді өзгелер айтпаған тағы бір жайды орай келген.

Осындай әр елдің тобынан бір-бір адам жиын мақсатын айтып өткен соң, алғашқы сөзді бастаған Бегеш қайта кеп, алғаш атаған түйінге оралды. Мағашқа тағы да бұрыла түсті.

– Жасың жас болғанмен, "жастық – жалын, кәрілік – күл" деген, Мағаш шырақ. Қырғында қылау салмай ой табатын, жол табатын да жас болады. Самарқанды сапырып жүрсек те, кәрінің бәрінің келіп тоқтайтыны жас жүректің байлауы болады. Біз сенен көп үміт етеміз. Айтарымыз – мынау өзге екі жүздің адамымен бетпе-бет кездессек, Абайдың жайынан жүзіміз ұялатын болады. Біз, Ұлы жүз бен Кіші жүздің баласына, жалғыз бір жақсымызды жарақаттап отырып, не деп тура қарай аламыз. Абай мырза біздің бір сәлемімізді қабыл алсын! Тарғыл тастың тағыларын жуасытатында күш-құдірет бар! Айыпкерді аяғына жығамыз. Тентекті түзеп жолға саламыз. Осы ниетімізге "құп" деген сөзін күтеміз. Бізге жоқшым болып, "іздеріңді іздей бер" деген рұқсатын әперіңдер. Мағаш, Кәкітай, Шұбар, Әзімбай мырзалар – бәріңе мына жиынның айтары осы! Алдыңа далбай тастап, шырғаладық. Жауаптарыңды бүгін бересің бе, ертең бересің бе, тобымыздың ішінен бір-екі кісіні таңдап алыңдар да, айтып беріңдер! – деген.