Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бұл жиын Абай маңынан шыққан жастардан ашық жауап алған жоқ. Мағаш пен Кәкітай шешіліп жауап айтқысы келмеді. Шұбар мен Әзімбай жаңағы үш-төрт кісі сөйлеген әр сөздің тұсында ентелей түсіп еді. Олар ден қойып, ырзалыққа әзір болған тәрізді. Бірақ көптің бет бұрып, жауап күткені Абайдың өз баласы Мағаш болды. Ал ол болса, шешен мен ділмәрдің ақты-бозды ағызып сөйлеген аламыш тіліне таңданған жоқ, тал бойы ұйыған да жоқ. Ішінен сыншы, салқын бір күйді сезінді де, өз жауабын түк те қысылмай қысқа ғана айтқан. Оның білдіргені, сөз Мағашқа бұрылып айтылғанмен, бұл билейтін жай емес, арналғаны Абай. Мағаш Абайдай әкені билеп үйренген бала емес. Сондықтан әке жауабын айта алмайды да, айтпайды да.

– Ниеттеріңді естідік. Бұл сөздің түп иесінің не дегенін сіздерге естірту, біздің бүгінгі жиыннан мойнымызға ала кететін қарызымыз болсын! – деген.

Осыдан арғы сөзді өзі де сөйлеген жоқ. Сөйлемек ыңғайы байқалып отырған Шұбарға да бұдан былай сөйлеуге жол бермеді. Жиыннан Құнанбайдың төрт немересі бірге қайтып еді. Жолда Мағашты тағы да жұмсарта түспек боп арбада келе жатып Шұбар: "Жаңағы ел адамдары қандай шешен, естілмеген сөздер шықты-ау ауыздарынан. Біреуінен соң біреуі асып, үдеп түседі!" – деді.

Оны Әзімбай да қостай жөнелді.

– Өйдесең анық шешенді мен осында көрдім. Шын-ақ сөздері "кілемнің тақтасындай" – деген осы-ақ тағы!

Мағаш бұл екеуін қатарынан мысқыл етті.

– Тапқан екенсіңдер, шын шешенді. "Кенеуі жоқ кей билер, құр зорлайды тақпаққа" – дегені қане?!

Кәкітай қатты сүйсініп, сақылдап күліп жіберді.

Мағашта күлкі жоқ. Осы жиынға Мағаш пен Кәкітайды жөндерін айтпай ертіп барғаны үшін ішінен Шұбар мен Әзімбайды ұнатпай, ызаланып келе жатқан. Енді жаңағы Кәкітайдың күлкісіне ілестіре Абайдың атақты өлеңінен екі жолды Шұбарға бұрыла қарап, есіне салды.

Ескі бише отырман бос мақалдап,

Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап... –

деген сөзді ұмытқансың-ау, Шұбар! Ақын да өзің, мақұл да өзің, адасар бір жерің болсашы сенің! – деп, енді анық кекесін сөз айтты.

– Е, қайда адасыппын, Мағаш, не айтып келесің?! – деп, Шұбар әлденеден қуыстанып, Мағашқа ентелей түсіп еді.

– Уа, қойшы әрі! Осы жиынға мені апарғанда тым құрса шыныңды айтып-ақ апарсаң болмаушы ма еді? Әкемнің шерін жаттанды сөзбен, жалақтаған жалған шешендікпен емдемек болып па ең?! – деді. Шұбарға сыртын беріп, өзге сөзден тыйылып қалды.

Абайға Мағаш пен Кәкітайдың "осы орайда қалаға бір келсе қайтер еді" деп хат жазғаны сол жиыннан соң болатын. Қалаға келген соң Абай Мағаш пен Кәкітайдан бұнда болған жайдың бәрін тағы естіді де, үндеген жоқ. Жауап берген жоқ. Не байлауы бары Мағашқа да мәлімсіз боп, бұл сөз қалпынша қала берді. Оның орайына Абай өзін сағынып күткен, көруге асығып келген Федор Иванович Павловты өзгеше ашық бейілмен қарсы алды. Екеуі былтырғы ауыр оқиғадан соң көріскен жоқ-ты. "Абай осымен қырда, қалың жаулық арасында қамалып қала ма", "қайғы басып, көңілі қайтып қала ма?" – деп, Павлов бұл шақта Абайды көруге қатты құмар болатын. Жақында Мағашты үйіне шақырып, Абай жайын көп тыңдап, біліп шыққан. Содан кейін Мағаштар жазған шақырту хаттың қатарына "қалаға келгеніңіз жақсы болар еді" – деп, бұ да сәлемхат жолдаған.

Алғашқы қысқа, шапшаң сұрасып жауаптасқан ыстық, достық сұрақтардан соң, Павловтың салмақпен сұрайтын сөзі бар. Абайдың қазір самайына ақ кіре түскен. Нұрлы көздерінің айналасына түскен әжімдер байқалады. Соған қадала, ойлана қарап отырып, Павловтың сұрағаны: "Қалай, Ибрагим Құнанбаевич! Қазір тірлік қалай, көңіл қалай?" – деген.

Абай да Павловтың көрікті көкшіл көзіне ыстық тарта қарады. Аса сенімді жанға сирек ашатын бір сырды анық ақынша қызық теңеумен айтты.