Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

Бұл кеште Мағаш шамасы келгенше көңілденіп, сергек отыруға тырысты. Әр жайдан, әсіресе, қаладағы шербешнайдан байқаған, тоқыған ойларын да, сындарын да айтады. Жақын мен алыстың Абайға таныс ор алуан адамдарының күлкі де, күлкі де мінездерін мысқыл, әзіл етіп, әкесін көңілдендіре, күлдіре сөйлейді. Өте рақымды, мейірлі, аса бір кең мінезді Мағаш, құлқы жаман, қылығы сорақы атқамінерлер, даугерлер, арамқұлық парақорлар туралы сөйлегенде әзілінде зіл сездіреді. Надандық, қараңғылық, білместік сияқты кемдіктерді себеп етіп, сынаған жандарын жауыз деуден гөрі сорлы жандар етіп сипаттайды.

Мағаш қалада, әкесінен аулақта осы қыстың басынан бері өткізген бірнеше айдың ішінде және де өзгеріп өсіп, биіктеп қалған тәрізді. Әрине, Абай түсінеді. Үлкен сын, қысым арасында еңбек еткен, қалың жиын арасында көп тартысқа түскен жас жігіт осы шербешнайдың өзінің үстінде де талай тәжірибе тапқан, талай ойдың түйінін аңдаған, өріс көрген. Өзі ойлы, білімді, өз ішіндегі таразысы дәл біткен Мағаш енді қандай саналы, үлкен адаммен кездессе де тең түсердей.

Абай ауылда қалашылардан естіген жайларының енді анық келісті шындығын баласының сөзінен, жүзінен, істеген мінездерінен анық аңғарып көріп еді. Сол жайды сезіп, көңілге қуаныш пен жұбаныш тола түскен сайын Абай Мағаштың саушылығын, өмірін өзгеше тілейді. Мағаш осы бір кеште әңгімені әдейі басқаға бура берсе де, Абай болмастан, алаңдамастан қайта-қайта дәрігер жайын айтады. Мағаштың көрініп жүрген докторы қаншалық білімі бар, өнері сенімді адам? Павлов пен оның әйелі бұл докторды сенімді деп санай ма, жоқ па?! Осы жайды да сан рет сұрай берген.

Мағаштың айтуынша, оны қазір қарап жүрген Станов дейтін, Семейге жаңа келген білімі толық, тәжірибесі мол, орта жасты доктор екен. Өзі Мағашпен бұл күнде жақсы танысу үстіне тіпті достасып, аса жақын адам қалпына келіпті. Оны Мағашқа ертіп келген, бар жаймен таныс еткен Павловтың өзі бопты. Енді Станов Мағашты аса ұқыпты қарап жүр. Қалған жайды Мағаш Абайдың өзімен ақылдаспақшы және әкесі Становтың өзімен сөйлесіп, Павловпен кеңесіп, Мағашқа бұдан былай не мәслихат береді, оны Мағаш тоспақшы. Әзір әкесін жұбату үшін ғана айтпайды, өзінің көңіл сенімі солай, мегдетіп, үзіп-жұлып әкетіп бара жатқан ешнәрсе жоқ сияқты. Осылай алғашқы күн Абайды өз үйінде қонақ етіп, Мағаш біраз тыншытқан болатын.

Бірақ түнде, оқшау бөлмеде, биік төсекте жатқан Мағаштың алыстағы тықырына, дыбысы мен деміне, сирек жөтеліне де Абай алыстан құлақ салумен жатқан. Ол бұл түнде де ұйықтаған жоқ. Сот сайын оянып, ауыр түстер көріп, көп күрсіне береді. Әкесінің көңілі тыныштық ала алмай жатқанын Мағаш та сезіп жатты. Екі бірдей сезімтал жүректің бұл сезімдеріне барабар ешнәрсе жоқ. Жақсы ұлын сүйген жақсы әке мен жақсы әкесін сүйген жақсы баланың арасында айтылмай ұғылатын жайлар қандай көп. Саушылықта, тыныштықта бір сәрі болса, біреуінің басына қауіп-қатер төнген шақта сезімталдық әр жүректі де үркек етеді. Сол күй өзгеше сергек етіп, ғажайып сезімтал жүйрік етеді.

Үлкен қасиет, зор адамгершілік, мінезділік иесі болған екі адамның жандары ым-емеурінмен сөйлеседі. Әрбір қыбыр-қимылдан, сол білінген дыбыстан, тастай қараңғының өзінде де жүздерін көріспей жатып-ақ, соншалық мәлім тілмен жалғасып жатқандай. Бұл күйдің екі үлкен жүректегі аты да махаббат. Аталық пен балалықтың махаббаты.

Мағаш айқын түсініп, танып шықты. Әкесі әзіргі қалпында жұбаныш таба алар емес. Енді не бар, тек аз да болса алаң етер алданыш керек. Сол алданыш талай зор ақылды, дана мінезді, алып кеуделі адамды да кейде алан ететін. Баладай алдандырып, сәл де болса толас беретін. Мағаш енді әкесінің емшісі болып, көп ойланатын мінезділігіне ауысты. Ол бір ауық өзінен де гөрі әкесін ойлайды. Мен жазым болсам, біржолата үміті өртеніп, тірегі құлап, күрт кетеді-ау! Түпсіз тұңғиыққа құлап кетердей, ұсынып кете ме?!