Путь Абая. Книга IV / Абай жолы. IV кітап - Мухтар Ауэзов / Мұхтар Әуезов

– Мәкен менің бір туғаннан бетер жаным деген жақын досым. Күнде бармаспын, мүмкін енді мүлде көрмеспін. Оның басы осындай қысталаң, қатерде тұрғанда мен көріспесем, тыныштық таба алар емеспін. Сөкпеңдер, мені де ерте жүріңдер! – деді.

Іштей толқып кеп, берік байлаған салмақты бір түйіні тәрізді. Сұлу жүзі Әбішке тура бұрылып, үлкен қой көздерін оған дәл қадап, бір назын өткізгендей салмақ салып, барлап тұр. Әбіш екі сөзге келмей-ақ түйсінді. Мағышты иығынан құшақтап сипай түсіп: "Жүр!" – деп бір-ақ сөз айтты да, шапшаң киіндіріп, ерте жөнелді.

Кішкене жеңіл арбаға үш кісі мінетін болғандықтан, көшірдің орны жоқ еді. Енді козлоға Кәкітай өзі мінді. Даниярдың жүрдек қара жорғасын қатты соқтыртып, жыраққа, Затонға қарай ұйқылы қаланың жым-жырт көшелерін жара жөнеліп берді.

Бұлар Сәмен үйіне жеткенде, жұрт жатқан еді. Бірақ сергек Дәрмен шаршап, талып қатты ұйықтаған Мәкеннің қасында киімшең, ояу жатқан-ды. Сыртқа келіп, жеңіл арба тоқтағанда, үй ішінен бұрын шыққан Дәрменнің өзі болды. Әбіш үйге кірген жоқ. Жүріс, жұмыс тығыз. Бұл үйдегі бар жанды қораның көлеңкесінде тосып алып, асығыс жайларды шапшаң, шолақ сөздермен ғана айтысумен болды.

Қасынан Дәрмен тұра бергенде, шырт ұйқыдан атқып тұрған Мәкен енді Мағрипаны көріп, үнсіз ұмтыла кеп, құшақтаса түсті. Ол екеуінде бұдан әрі де бір ауыз сөз жоқ. Тек беттерінен, көздерінен бірін-бірі кезек қана сүйісіп, қайта-қайта құшақтасып қалады. Екеуінің де кеуде толы күдігі мен ыстық жалын арман, шері тамақтарына тастай түйіліп кеп, кезек-кезек ыршып атқан ыстық жасқа айналады. Бірінің көзінен бірі сүйгенде ашқылтым жастарын да жұтысады.

Әбіш Мәкеннің арызының жайын айтып, екі қағаздың соңына бояулы қарындашпен Мәкеннің өзіне "Мәкен Әзім қызы" деген қолын қойғызды. Дәрменге осы асығыс келісінің салмақты ғана себебін Әбіш шапшаң сөйлеп баяндады.

– Айнала қауіп-қатер болса да, қазір бір-ақ нәрсеге ырзамын. Қаладан мен кетпей тұрып жеткендерің бір жақсы болды. Әлім жеткенше, қолымнан келгенше, Дәрмен, Мәкен екеуің үшін аянарым жоқ. Ертең ұлықтар кеңселеріне мынау арыздармен өзім кіремін. Екеуіңе айтарым: "Қыбыр етпей, қиналмай, бірде-бір нәрсені ойға алмай, тек тыныш бола беріңдер. Енді сеңдер етер әрекет бітті. Қалған тауқымет менде, мына Кәкітайда. Және білегі мен жүрегі күшті, кезегі келсе қайраты мен намысын жібермес мынау екі ер-азамат Әбді мен Сәменге міндет болсын. Жау да жаман, бірақ жағаласып та қалар заман. Істер істі істедіңдер, енді тек өкіне көрмеңдер! Осы тұрған азғана топ, жаңағы сөзімді бәріңе бір-ақ айтып өтінгелі келдім. Мына Мағыштың да айтары, өтінері осы болса керек! – деп ауыр жайдың салқын сөзін аз әзілмен аяқтады. Әбді, Дәрмен ғана емес, енді Сәмен де Әбішті жаңағы сөздерінен жақсы танып, жақын сезінді.

Бұл топтан Әбіш айтқан жайдан өзге сөз шыққан жоқ. Тек Мәкен ғана бір-ақ сәт ыстық жасын төгіп жіберді де: "Не көрсем де шыдағамын, Әбіш", – деп қалды.

Бұған барынша жаны ашып және осы сөзіне сүйсінген Мағыш "Жаным Мәкен" – деп тағы құшақтай алып, көзінен сүйді. "Шыдарсың сен. Шыдайсың, білемін" – деп үзіле үн қатты. Өте ақырын айтылса да, екеуінің сөзі де бар топқа, түгел тынысымен, толық естілді.

Ендігі сөзді Кәкітай, Әбді, Сәмен үшеуінің ақыл байлауына салды. Олар "оқыс бір жайға керек болса, осында тұрсын" – деп, таңертең Мұқа мен Әлмағамбет алып өтетін аттың бірін осында, тоғай ішінде, тұсауда ұстамақ болысты. Не хабар болса, ең алдымен Данияр үйіне, Әбішке, Кәкітайға жету керек. Олар ат-көлігін сай ұстап, үнемі дайын отырады. Бұл араға ертең Әлмағамбет пен Мұқа да жетіп, Мәкен мен Дәрмен қасында күндіз-түні бірге болады. Байлау осы еді. Ұйқылы Затонды үркітпей, жаңа жарты сағат бұрын келген жеңіл трашпеңке сол жүргіншілерін мінгізіп, сол бүйрек жолмен қайта тартты.