Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Бұл мәлімдеме Қостанайдың сырт жағына келіп қалған Қызыл әскермен соғысуға аттанған Алексей Кулаковтың қолына түсті. Бұл кезде Кулаков ақтардың бір дивизия атты әскеріне атаман болған еді. Оның помощнигі атаман Шайтанов. Екінші помощнигі және трибунал мүшесі Сарыбас Итбаев. Дивизияда алаштан да бір полктай әскер бар.

Дивизиясын бастап, Қостанай фронтына аттанған Алексей Кулаков, жолшыбайғы ауылды да, деревняны да қан жоса ғып, адамдарын қырып, мал-мүліктерін талап, егін, шебін, қора-қопсысын күйдіріп отырып, сентябрьдің 25 күні Байтөбет үйіне кеп қонды. Байтөбеттің мәлімдемесі қалтасында.

Бұл кезде Асанға әр ауылдан ерген 50–60 қарулы жігіт Есілдің жағасындағы қалың орманның арасында жатыр еді, іштерінде Ботагөз. Ол да жігітше киініп қару асынған. Асанның үйінде қалған жалғыз Қалима. Оны Асан Амантайға бола тастап кеткен.

– Бала бізге ере алмас,– деді ол Қалимаға,– сен үйде баламен қал. Сұраған кісі болса «Асан Ботагөзді алып, мені тастап кетті, мен одан айрылдым» де; «Бала неге қалды?» деп сұраса: «Баласынан безіп кетті» деп, Ботагөзді жаманда. «Сен неге асырап отырсын,? десе: «Сәби ғой, қайда қаңғыртайын, обал ғой, өліп қалады ғой» де!..

Осы ақылмен қалған Қалимаға, Асан түнде ұрланып жолығып кететін, кейде түнде ұрланып Қалима да Асандардың қасына – орман арасына барып қайтатын.

Байтөбет үйіне кеп түскен Кулаков қасына Шайтановты, Байтөбетті, Сарыбасты алып, іңірде отыз шақты солдатпен Құттыбай аулына салт аттанды.

– Осы үй!– деді Байтөбет, шапқынмен келген солдаттарды бастап, Асан үйінің алдына тоқтап.

Кулаков, Шайтанов, Байтөбет, тағы он шақты солдат аттарынан қарғып түсіп, үйге кірді.

Бұл кезде Қалима Амантайға ас беріп отыр еді. Аттың дүбірін естігесін ол есікке жүгіріп барып сығалап, түсіп жатқан солдаттарды көргесін, жүрегі ұшып кетіп, сұп-сұр боп керегеге сүйене қойды. Солдаттар мылтық ұсынып кіріп келгенде – Қалима безгек адамдай қалш-қалш етті.

Бір аяқ айранды екі аяғының арасына қойып, Қалима ішкізіп отырған Амантай, Қалима тұрып кеткесін, қасықты өзі алып ішемін деп үсті-басын, бет-аузын қатықпен тегіс жаққан еді. Солдаттардың кім екенінде жұмысы болмаған Амантай бір қасық айранға аузын малып, омырауына төгіп отырып, әдемі қара көзін солдаттарға күлімсірей тікті.

– Сенікі бай қайда?– деді Кулаков Қалимаға төніп.

Қалиманың аузы сөйлеуге келмей, тісі сақ-сақ етті, дірілдеген буыны денесін зорға көтеріп, ол құлап қала жаздады.

– Айт!– деді Кулаков қамшымен тартып-тартып қалып.

– Ойбай-ай, ойбай-ай!..– деген дыбыс шығып кетті Қалимадан.

– Айтсайшы сорлы!– деді Байтөбет,– әйтпесе, өлдің ғой.

Қалиманың адамға ұқсамайтын даусынан қорыққан Амантай қатығын төге түрегеп, жылап ұмтылды.

– Бұл кім баласы?–деді Кулаков.

– Асқар Досановтың баласы,– деді Байтөбет.

– Ә-ә-ә!.. Аты кім?

– Амантай!..

– Амантай?!. Ұғымды!.. Амантай өлген... Асқардың досы. Соған ескерткіш... Ату керек!

Кулаковтың түйіле қарап, берген бұйрығының шын екенін көрген Шайтанов, наганының аузын балаға қаратып, құлағын қайыра беріп еді...

– Атпаңыз!– деді соңдарынан келген Елизавета Андреевна, Амантайды жерден көтеріп құшағына ап.

– Мұнда романтизмге жол жоқ. Елизавета Андреевна!– деді Шайтанов,– мен атаманның бұйрығын орындауға тиістімін.

– Сәби ғой,– деді Елизавета Андреевна жалынышты дауыспен,– атпаңыз!..

– Сіз құшағыңызға жыланды қысасыз!– деді Кулаков қарындасына,– түбінде ажалыңыз осыдан болады. Оны ойлайсыз ба?

– Ол рас,– деді қарындасы,– бірақ сонда да мен сәбиді атуға бермеймін. Мен сіздердің іштеріңізде жүріп, ешбір қылықтарыңызға қарсы тұрған емеспін және қарсы тұрмаймын да. Бұл менің сіздерден әуелгі де, соңғы да өтінішім болсын.

– Ну... жарайды!..– деді Кулаков,– сөйлесіп тұруға уақыт жоқ, Елизавета Андреевна, есіңізде болсын: бұл ең соңғы тілегіңіз...

– Жарайды.