Ботагоз / Ботагөз - Сабит Муканов / Сәбит Мұқанов

Милиционерлер қылжиған хабарын алғасын: «әуел мылтықтарын тонайық» деп қасындағы жігіттермен Асан Байғазыныкіне келді де, мастықтан түк сезбеген олардың бар қаруын сыпырып қолға алды. Содан кейін ол үш-төрт жігітке мылтық беріп күзеттіріп қойды да, үйіне келді.

Масатының өлігінің қасында қараңғы үйде Амантайды құшақтап отырған Ботагөз, оның қасында құр сүлдесі ғана отырған Қалима,– үйге кірген Асанды танып, күңіренген зармен мұңдарын шақты. Бірақ сіріңке тұтатқан Асан, жылаған даусынан болмаса, кескінінен Ботагөзді де, Қалиманы да таныған жоқ. Ботагөздің бет-аузы көнектей ісік және сағалданған қанның жолақ-жолақ ізі. Сіріңкенің және біреуін шаққан Асан жарықты бетіне тосып, шешесіне қарап еді, демсіз жатыр екен. Жарасын көруге ол батпай, көзінің жасын төгіп-төгіп жіберді де, қолымен көзін сүртіп:

– Ал, жігіттер!–деді қасындағыларға,– маған да, менің үй-ішіме де бұл – оғын туралаған ажал екен. Енді қанды қанмен жуып, қашан күшімнен асқанда болмаса, мен қолға түспеймін.

– Мен де сенімен бірге болам!– деді Алатай,– мені де сау қоймады. Байтөбет иттің сөзіне еріп, өзіме тілеп алған пәлем!

– Өткеннің керегі не. Маған кәзір серік керек!

– Екеуіңді жалғыз қаңғыртпаспыз,– деді жігіттер,– қысылтаяң күн туса, біз де ат тізгінін берерміз.

– Оны көрерміз,– деді Асан,– маған сендер мына жұмысқа ақыл беріңдерші: милиционерлердің ісін көріп отырсыңдар. Бұлар әлі де тегін кетпейді. Не мені ұстап беріп құтыласыңдар, болмаса, мен үшін ездерің елуге бейіл боласыңдар. Екінің бірі. Мені ұстап берем десеңдер, айтыңдар! Сендерді әлекке ұшыратпай ертең өзім-ақ қолдарына түсейін.

– Оны айта көрме!

– Ендеше, сендер де өлмеңдер!

– «Қайда барса да қорқыттың көрі» болатын болса,– деді біреулер,– осылардың өзін жоқ қып жіберіп, пәлесін бір жола көріп алсақ қайтеді?

Асанның да айтайын деген сөзі осы еді. Бірақ ол өзгенің пікірін күтіп, «жарайды» дей қойған жоқ.

– Бір дәндеп алғансын бұлар елге кіжіңдейді де тұрады,– десті көпшілік.– Күнде өлгенше, бір-ақ өлейік. «Көргем жоқ, білгем жоқ!» қылып көздерін жояйық.

– Сөз осыған құйылса,– деді Асан,– мен де соны мақұлдаймын. Мені ұстап бер, берме – бәрібір бұлар бұл елдің басынан әңгі таяқты айырмайды. Бірақ ұжым болайық. Ауызға сақ болайық!

– Қайда жоғалтамыз?– деген сұрауға, Асан жауапты тез берді.

– Есілге ағызамыз.

– Шығып қап пәле болмай ма?

– Тас байлаймыз.

Алаштың жендеттеріне жігіттердің кескен жазасы сол түні орындалды...

6

Алаш милицияларына: «алмай кетпеңдер!» деп үйінен қайрап-қайрап аттандырған Байтөбет, Асанды көзге көріне олармен бірге жауласуға бата алмай, бірақ ішінен: «Әй, бәлем, дәндеп едің, енді сәті түскен шығар!» деп табалап, үйінде жатты.

Милиционерлер Асан аулына барып, Асанның шешесін атып өлтіріп, қос басына кеткен хабарын да ол алды. Бірақ содан кейін не болғанын, қанша тіміскілеп сұрағанмен оған ешкім айтпай-ақ қойды. Сұраған адамның оған берер жауабы:

– Қостан қайтып ауылға кеп, ауылдағы қатын-қалашты қысқасын, Асан ерлік көрсетіп өзі келді. Милиционерлер Асан мен Ботагөзді ұстап алып, қалаға жүріп кетті.

Бұл сөзге басында нанған Байтөбет, артынан астыртын кісі жүргізу арқылы Ботагөз бен Асанның тығылып жүргенін, олардың қасында бірнеше жігіт барлығын білді. Милиционерлерді, біреулер: «өлтірді» деді, біреулер: «өлтірген жоқ» деді. Оның анығын білуге Байтөбет тағы да шпиондарын жүргізіп еді: «өлтірген жоқтан» «өлтірді» хабары басымырақ болды. Бірақ ізі-түзі жоқ. Не өлген адамның, не олардың киім-кешек, қару-саймандарының, не ат-арбаларының еш жерде қалдығы жоқ.

«Өлтірген күнде, соның бәрін қалай жоқ қып жіберді!» – деп таңданды Байтөбет.

Көңіліне «өлтірді» деген күдік кіргесін, Байтөбет Н... қаласына почтамен мәлімдеме жіберіп, егер милиционерлер қайтып бармаса, зерттеуін өтінді.

«Бірақ,– деп жазды ол, мәлімдемесінің аяғында,– Асанды осал жау деп ойламаңдар – онда қару көп, ол қолға оңайлықпен түспейді».