Қозбағардың ұйқысы қатты еді. Есік қағылып, Хансұлу тұрып ілгішті ашқанын, одан үйге Әзбергеннің кіргенін сезген жоқ. Албастыдай зілбатпан біреу үстіне қона түсіп, алқымынан ұстағанда ғана апалақтап көзін ашты. Бұлқынып еді, үстіндегі албасты тырп еткізбеді. Содан кейін өңім бе, түсім бе деп көзі жыпылықтап үстіндегі кісіге бездиіп қарап аз-кем жатты. Үй іші ала көлеңке. Кеудесіне қонған албастының Әзберген екенін тани бастады. Бір қапталда Хансұлу жүр жүйткіп әлденені жинастырып.

— Таныдың ба?— деп бет-аузын түк басып түксиген Әзберген гүр етті— Дыбысыңды шығардың ба, мына пышақпен жатқан жерінде бауыздаймын, күшік! Пахраддиннің жылқысы қайда?

Әзберген Қозбағардың алқымын мытыңқырап жіберіп сәл босатты.

— Түгіскеннің... шығыс жағасы...— деді ентігіп Қозбағар.

— Шының ғой?

Қозбағардың табақтай беті талақтай боп, жөтеле түсіп, бас изеді.

— Мен тірі тұрғанда Хансұлудың енді маңынан жүрмейтін боласың! Мынаны көрдің ғой?

Әзберген пышағын жалаңдатты. Қозбағар шапшаң бас изеді.

— Әзеке, өлтірмеңіз! Бәрін істеймін... айтқаныңыздың!—деп еңкілдеп жылап жіберді.

— Өшір үніңді! "Талақпын" де Хансұлуға!

Қозбағар түсінбей қалып:

— Не дейсіз? — деді қырылдап.

— Хансұлуға "талақпын" деп айт, атаңның!..

Қозбағардың көз жасы бетін жуды.

— Айт, күшік!.. Әйтпесе...

— ... Талақпын! — деді Қозбағар жасын жұтып, әрең тілге келіп.

Аузына сүлгіні тығып, Қозбағардың аяқ-қолын домалантып байлады. Содан кейін, құйрықтан ыңқита бір тепті. Теріс қарап жатқан Қозбағардың көз жасы бірсін-бірсін ақты. Әзберген мен Хансұлу жүкті аударыстырып, төңкерістіріп жатыр. Аздасын үйді айналып жүріп кетті.

Орнынан тырп етуге қорықты Қозбағар. Содан, таң атқанша жатты. Ақыры таң ағарып атып, жұрт тысырлап сыртқа шығып, түндіктерін ашып, ауыл ояна бастады. Желі жақта боталарын емізген түйелер ыңырсиды.

— Келін-ау, келін! — деп шойнаңдап келіп Торқа кемпір, ашық есіктен ішке бас сүғып, аяқ-қолы байлаулы, көзі аларып жатқан баласын, түрулі шымылдық, келіннің бос төсегін көріп баж ете түсті. Қолын сермеп, бет алды

"ойбайлап" тұра қашты.

— Жау шапты! Жау! — деп бажылдап шынашақтай

кемпір шойнаңдап зытқып барады.

— Астаһпыралла! Тағы не тапты таң атпай! — деп ауыл

адамдары үрпиді.

— Адыра қалғыр, жау шапты! Ойбай, жау шапты!

— Шешей, қайдағы жау?

— Ойбай, бала жатыр байлаулы! Өлі-тірісі белгісіз. Келін жоқ, ойбай! Жау шаппаған несі қалды?!..

Жүрт дүркіреп отауға ұмтылды. Ең алдымен үйге Шеге кірді. Шымылдық түрулі тұр. Төсек салулы. Хансұлу жоқ. Үйдің бір қапталында аяқ-қолы шандулы Қозбағар жатыр. Ыңырсиды. Аяк-қолын босатқасын Қозбағар сықсыңдап жылап отырып түндегі болған уақиғаны айтып берді.

— Пошымыңнан-ау сенің! Қой, жылама. Құрсын... Қа-

тыны құрсын! Жаныңнан садаға! — деп Торқа кемпір бала-

сының басын құшақтап жылады. — Атаңа нәлет, бандит! Қарасы батқанға қуанып едік... Аш бөрідей айналып соққанын қарашы, имансыздың!

Ауылда ауылнай Шәріп жоқ еді. Жаңа ауданның жиналысы болады деп кеше сонда кеткен. Бұндайда, қуғын-сүргіннің төбесі көрінгенде, ауылдың бетке ұстары Бұлыш еді. Ол да жоқ. Аң аулап кеткен. Ауыл адамдары құр қауқылдасқаны болмаса, әрекетке бармады.

— Е, алып кеткен өз ағасы екен. Ашуы тарқаған соң әкеліп тастар қарындасын, — десті жиналғандар.

3

Жаз биыл ыстық болды. Күн шықса кілкіп көкжиек сағымға толып кетеді. Даланы бұралаңдап құйын кезеді.

Сондай бір күні, талма-тал түсте Торышолағын сүмірейтіп, жападан-жалғыз Жем жақтан шошайып келе жатқан Шәріп көрінді. Бөркі астында көлдей ақ орамал. Алқа бел торының үстінде жапалақтай жарбиып отыр. Жаман торы аяғын әзер алады.

— Алақай, көкем!.. Көкем келе жатыр! — деп Шәріптің

үй толы қызы шуылдасып алдынан жүгірді. Көрші-қолаң

түрулі іргеден сығалады.