Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Іргесі түрулі керегеден алыс созылған тұлдырсыз құба далаға қарап, Пахраддин жанарына жас тұнып ұзақ отырып қалған екен. Сағымға батып бұлдырап бедері жидіп балқыған көкжиекте бұлындап шайқақтап жалғыз құйын өтіп барады. Қайдан шығып, қайда барары белгісіз. Бір парықсыз тірлік. Айдау желдің алдына түсіп қанкөбелек айналып дедек қаққан тағдырдай. Кай сайда қаларын Құдай білсін. Сол құйын, жел айдаған жалқы құйын емес пе бұл дағы? Қаңбақтай қуалап, келеді емес пе замана желі, тамырынан жұлып алып. Арқа сүйеген елі, табан тіреген жері қайда? Гулеп соққан дауыл, Құдай білсін, қай күні таптап өтерін!

— Көкесі! — деп Сырға ақырын үн қатты ту сыртынан.

Пахраддин өз ойымен өзі, үйде Сырғаның барын да ұмытып кеткен екен.

— Ау! — деді, дауысы дірілдеп. Бұрылмады. Көзінде

жас бар еді. Ғұмыр бойы бұның қас-қабағын ауа райындай

болжап дағдыланған жамағаты қазір де сергектік, сезімталдық танытып отыр. "Көкесі!" деген үнінде Пахраддинге ғана ұғымды тілмен мейірімі, махаббаты, үрейі түгел қоса айтылған еді. Сыңсыған ел ішінде отырып Пахраддиннің соңғы кезде жалғызсырап жабығып жүргенін сезеді Сырға. Қайран асыл жар. Өмірінің сәні Сырға. Ағайын кетті. Бауыр кетті.Қыз кетті. Кетпеген осы жалғыз жары Сырғасы ғана.

Үнсіз Пахраддин тұйық қалпын бұзбағаннан кейін үнсіз Сырға ысырылып басып келіп, иығына асыла отырды. Жібектей майда саусағымен арқасынан сипады.

— Саған қарап... мен де сырқатты болдым... Құрсыншы,

таусыла бермеші!.. Жазғанын көрерміз тағдырдың! — деп

арқасына маңдайын сүйеді.

Жалғыздықтың құлазыған жапан даласынан ұмтылып кеп ибалы, сұлу жарының құшағымен құшағы табысып, мейірім, махаббат шуағын сансырап сағынған жаны бордай езілді. Жарының жас жуған сопақша сұлу жүзіне бетін басып солықтап жіберді.

— Қойшы! Не болды саған? — деп шошып кетті Сырға.

Өмірде бүйтіп әлсіздік танытпаған ғой Пахраддин. Кең иығы толқын ұрған талдай дір-дір етеді. Сирек сөйлейтін, сөйлесе дауысы құлаққа күміс қоңырау үніндей жағымды, тәрбиелі жан еді Сырға. Кісіні есті, назды қылығымен табындыратын.Қазір де сөйтті. Жүзінен иман нұры төгіле отырып, күйеуін балаша аймалап жұбатты. Пахраддиннің басын тізесіне қойып, бейне сынықшыдай сипап, аймалайды.

Тұмсығы қоңқиып шалқасынан жатқан Пахраддин әлдене есіне түскендей езу тартты.

— Асасы, осы жұрт та ақымақ. Пахраддиннің байлығы деп күн құрғатпай өрістегі малын санайды. Әй, қандай ессіздер-ай! Әй, Пахраддиннің байлығы үйінде емес пе? Ол мына отырған бәйбішесі емес пе? — деді.

Монтаны пішін, бидай өңді Сырға бәйбішенің түндей тұнық қара көзі жарқ етіп, ақ тісі ашылып күлгенде бет ұшына қаны тепті. Күйеуіне еңкейіп сыңғырлап күлді.

— Бұнынды біреу естіп қалмасын! Онда бәйбішең де кетті дей бер, кәмпескеленіп... — деді.

6

Биылғы жаз бір ерекше жаз болды. Сағыздай созылып өтпей тұрып алатын баяғының жазы емес. Таң атса әне-міне дегенше Күн де батады. Әңгіме көп. Жүріс-тұрыс көп. Атқа мініп, селтеңдеп, ауыл-ауылдың арасын шандатып құйғытып жүрген белсенді жастар. "Комсомолмыз" дейді. Оның не екенін білмейтін сахра жұрты үрпие қалады. Әйтеуір, өкімет адамы ғой деп. "Қызыл отаудың" ойын, жиынынан қалмай, бәлшебек Асанды төңіректеп жүріп, ақыры, Шеге, Ждақай, Қозбағар, Балжан сияқты жастар да "комсомол" болып кетті. Қозбағар "комсомол" болғанда Торқа кемпір қуанғаннан шойнаңдап жортып, бүкіл ауылды айналып шықты. "Адыра қалғыр, ал керек болса! Ойындарың келген екен бадырақпен" деп. Ауыл көзінде жастардың беделі өсті. Кешегі жалшы бүгінгі "комсомол" Қозбағар келе жатқанда Пахраддин сияқты зиялылардың жүрегі зірк етеді. Комсомол жастар:

Қара табан бадырақ, Күнің туды жадырап. Егін салып, жер ексең, Бай боласың қазір-ақ,—

деп әндетеді.

"О, Құдай шебер! Жаңа заманның да жарапазанын есіттік-ау!" деп кемпірлер тамсанады.