Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

біреудің қолына ұстатып, жапырайған кішкентай қатпа қара кісі аяғы маймаңдап арбаға қарай жүгіре түсіп келеді. Басындағы мақтасы бұркыраған ескі бөрігін бір қолымен басып-басып қояды. Көпшілікгің көңілді күлкісі толастар емес. Ортаға шығып арбаға жақындап тоқтаған Қауқаш батырақ бұрылып елге қарады. Бөркін басып, ыржиып қойды.

— Жолдас! Арбаға шығыңыз! Жұрт көрсін!

Арбаға шыға алмай тырбаңдаған Қауқашты Асан бәлшебек қолтықтан көтеріп алды. Биікте, бастықтардың қатарында тұрып, ескі терідей мыжырайған Қауқаш қаумалаған көпшілікке қарап тағы ыржиды.

— Ойхой, Қауқаштың да күні туды-ау!

— Ойындарың келмесін Қауқашпен! — деп гуілдеп жатыр жұрт.

— Ал, жолдас! Сенің сөзің халықтың сөзі! Каз.ЦИК-тің декретіне қалай қарайсың?! Соны айтшы!— деді Асан бәлшебек.

— Бас, Қауқаш, аяма! Көсілт! — деп қиқу салды Шәріп. Қауқаш иегін уқалап тосылып, басындағы бөркін біресе шекесіне, біресе желкесіне апарып, аузына сөз түспей састы.

— Ау, жөніне қойса, сорқайнаған бөрікті! Онсыз да ыдырап бітіпті ғой! — деп артқы жақтан ұзынтұра Уәп айқайлады.

— Кһа... кһа... жиылыста сөйлейсің деген соң... кһа... кһа... кеше осы бөркімді ең болмаса бүтіндейін деп... кһа...

Мажанның бәйбішесіне бардым... — деп жөткірініп сөз бастады Қауқаш.

— Әнеки, тағы жабысты бөрікке! Уа, ішің өтсін Қауқаш!

— ... Барсам Жамал бөйбіше кебежесін ақтарып жатыр екен. Бөркім қолымда. Келген шаруамды айтып, бір суыртпақ жіп сұрадым бәйбішеден... Кһм...

— Уай, сөзің бар болсын... Арғы жағын айтпай-ақ қой, түсінікті!

— Жоқ. Айтсын! Айтсын!

— Айта бер, жолдас Көшекбаев! — деп құптап қойды Асан Айтжанов. -Кһм... Сөйтіп бір суыртпақ жіп сұрадым. Бәйбіше "кәні, бере тұршы!" деп қолын созды бөркіме. Бердім.

Қайдан білейін ашулы екенін. Жітірді кеп бөрікті ашық есіктен далаға. Содан бөркім күлге барып түсіп...

— Пай, бөркің де құры, өзің де құры, Қауқаш! Лақпай "кәмпескені" айт! Өкімет саясатына қосыласың ба, жоқ па, соны айт! — деп күйіп-пісті Шәріп.

— "Кәмпескеге" қосылам-ау... тек... кһм... ертең осы... Мажан бай жіберген жақтарыңнан... қайтып келіп... бізді сорлатып жүрмесе неғылсын... Құрысын... сол байдың малы құрысын... Өзімнің он шақты қойым өзіме бұйырса да... жетеді.

— Жолдас Көшекбаев! Сабыр етіңіз! — деп оның сөзін бөлді Асан. — Сенің қорқуың бекершілік. Өйтіп жұртты үркітпе! Егер, осы жиналыс Мажан бала-шағасымен жер аударылсын деп тапса... Мажанды үрім-бұтағымен енді қайтып көрмейсіздер! Сен, жолдас Көшекбаев, сөзіңнің енді тоқ етерін айт! Мажан бай мал-мүлкі кәмпескеленіп, жер аударылсын ба? Әлде жоқ па? Кәні, соны айтшы!

Самсап тұрған қауым Күнге шекесі жылтырап мұрын ұшы тершіген бір жапырақ қара кісі Қауқаштың аузына қарады. Қауқаш койшы жаны иненің ұшында тұрғандай абдырап, аузына сөз түспей, өзіне қадалған сан алуан көздерден қашып құтылатын тесік таба алмай тығырыққа тірелді. Мажан мен бәйбішесі арба алдында көрнектеу жерде отыр еді. Олар да Қауқаштың аузына қарап қалыпты.

— Сөйле! — деп күбір етті Жорға Күрең арт жақтан нұқып.

— Аударылсын... Өкіметтікі жөн ғой!.. — деді Қауқаш байғұс тілі әрең шешіліп. — Кһм... өкімет білмей істемейтін шығар...

Жұрт гулеп кетті. Қолдап та жатыр. Қарғап та жатыр. Жамал бәйбіше дауыс салды. Екі қолымен бүйірін таянып, үрген местей етжеңді бәйбіше дауыс етіп теңселді.

— Тұз-дәмім ұрғыр Қауқаш! ... Тұз-дәмім ұрсын!.. Ой-бо-ой! Не жазығым бар еді?

Бір жапырақ Қауқаш көпшіліктің шауқымынан шошып кетіп "не істеп қойдым?" дегендей алақтап бастықтарға қарады. Ат жақты, сылыңғыр ұзын қара Асан бәлшебек күліп аркасынан қақты. "Жарайсын!" деп. Сонда ғана жүрегі орнына түсті байғұс Қауқаштың.

— Ал, енді сөйлеймін деушілер бар ма? — деп Жорға

Күрең дабырлаған қауымға жымсиып қарады.

— Мен! — деп Ждақай топты жарып, арбаға қарай тұра ұмтылды. — Мен сөйлеймін!