Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Екі мелиса бірі — Бұқабай, бірі — баяғы Сұржекей, Шәріпті қолтыктан көтеріп дедектетіп ала жөнелді.

— Жіберші! Көн табан қара бетінен бір ұрайын кіспұрыштың! Жіберші! — деп Шәріп бұлқынады.

— Жолдас, жиналысқа кесайт етпеңіз!

Шапшаң Шәріп қолтықта бара жатып-ақ етігінің бір сыңарын шешіп алып, мелисаның төбесінен асыра лақтырды. Арба үстіңдегі Күреңді жіберіп ұрды.

— Мә, саған "құйыршық"!

Ұлтаны ауыр қара етік қарғадай далпылдап ұшып барып Күреңнің оң жақ шекесін жанап өтті. Күрең сол жаққа, Асан оң жаққа құлады. Қыран-топан күлкі. Шәріпті "Қызыл отауға" апарып қамады. Шәкеңнің Жорға Күреңді сыбаған ащы дауысы бәрібір тынбай естіліп жатты.

Күн ұясына қарай еңкейген. Нарттай қызарып тегіс алапта отырған ауылға қырмызы нұрын төгеді. Бұл кезде жұрт жапа-тармағай Мажанның кең бүйірлі қоңыр үйіне қарай лықсыған. Ат арбалар да солай қарай қозғалды. Әудемде жиналыс болған алаңда шашын жайып батар Күнге қарап жылаған жалғыз бәйбішеден өзге жан қалмады. Жұрттан бұрын әлдене деп айқайлап атын қамшылап екпіндетіп жеткен Ждақай бай үйінің үзік, туырлық бауларын қиып жіберіп, киізді екпінмен сыпырып ала кетті. Үлкен қоңыр үйдің бір жақ шекесі уықтары ырсиып ашылып қалды. Оған іле атымен кидірмелетіп жеткен Шеге бауы кесілген үзікті шалқайтып сыпырып алды. Сүйек ағашы жалаңаштанып үйдің бір жақ қапталы түгел ашылды. Атынан қарғып түсіп жұрттан бұрын үйге жүгіріп Ждақай кірді. Үйдің бір бұрышында Мажан бай тұқшыңдап теріс қарап тұрып әлденені орап жан қалтасына тыққыштап жатыр екен. Ждақай барысша атылып кеп, Мажанның қолына жабыса кетті.

— Әй, көргенсіз! — деп Мажан шынтағын шолтаң еткізгеңде орамалға ораған бір бума ақша қопырап шашылып жерге түсті. Өңшең қызыл отыздықтар.

— Көрдіңдер ме! Сабатаж! — деп жиналған жұртқа қарап айқайлап, екі қолын көтеріп секіріп-секіріп түсті Ждақай. —Көрдіңдер ме, қасқалдақ, дүниесін қалай жасырып жатқанын! Мә саған! Мә саған ақша!

Ждақай қопыраған ақшаны уыстап, жынданып, шаңыракқа қарай лақтырып жүр. Мажан:

— Өй, ант атқыр! Ант атсын сені! — деп отыра қалып ақшасын жинауға кірісті. Мелисалар Мажанды қолтықтап алып арбаға апарып мінгізді. Мажан бүгіліп жылап әрең отырды. Біреулер бәйбішесін сүйемелдеп ертіп келеді.

Жаландаған жас жігіттер үй ішінің ойран-боткасын шығарып, кебеже, тең, сандықтарды ту-талақай тартқылап арбаға апарып тиеп жатыр. Керегеге ілулі түскиіз, кілемдердің бауын шешпей бырт-бырт үзіп арба үстіне лақтырады. Әп-сәтте кең үйдің іші қаңырап босап қалды. Ашық іргені қуалап, жылт етіп тышқан қашты.

— Үйді не істейміз? Үйді де кәмпескелейміз бе? — деп еліріп сақ-сақ күлді Ждақай.

Жалаңдаған кедей жастар өршеленген үстіне өршеленіп:

Кел, кедей жастары, Ұйымдас жалшымен! Бай менен молданы Қойдай қу қамшымен!— деп қосыла әндетіп, шапқылап жүріп уықтарды сыпырғаңда, шайқалып кеткен қара шаңырақ, бақанмен тіреуге үлгертпей үйдің ортасына келіп гүрс ете түсті. Күлдіреуіштерінің күлпаршасы шықты.

— Құдай бетін көрмегір! Көз жасым жібермегір! — деп аңырады бәйбіше.

Күлпаршасы шыққан шаңырақты көріп жиналған жұрт тіксінді.

— "Жайлауыңды — жау, қыстауыңды — өрт шалды" деген осы да!

— Кесапаты тиер! Қой, балам, кетейік! — деп, жаулығы дағарадай бір кемпір немересін сүйреп үйіне беттеді.

Шаңырақ әлгінде ортаға түсіп күлпаршасы шыққанда бейне өз ордасы құлағандай төбе шашы тік тұрып еді Пахраддиннің. Бүкшеңдеп ақшасын жинаған Мажан, оның қолына жабысқан төртбақ бала жіііт Ждақай — Пахраддиннің бұл өмірде көрмеген сұмдығы. "Бұл ел оңбас. Оңбас. Ендігі жердегі тірлігіміз осы болса, өз ұрпағымызбен өзіміз жағаласып өтетін болсақ, біткен екенбіз. Біткен екенбіз" деп іштей омырылды Пахраддин. Ары қарай беруге дәті шыдамай Мажанмен иек қағып қоштасты да, атына мініп аулына қарай жүріп кетті.

Қираған шаңырақты көріп, Ждақайға қатты ұрысты Асан бәлшебек. Ждақай безілдеп қоя берді.