Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Алсын! Алсын! — деп бәйек қақты Пахраддин. Жүк астында жалғыз қара кебеже тұр еді, Сырға іріктеп киім-кешегін салған. Оған ешкім тиіскен жоқ. Сөйтіп, есік алдындағы үюлі

мүлікгі алдымен тізімдеп, қағазға түсіріп, содан кейін арбаға тиеп комиссия сәске түсте ауылдан аттанып кетті,

Бұл ауыл, өстіп, көптен күткен "кәмпескені" де бастан кешті.

ҚАШҚЫН АУЫЛ

1

Жан-жағы шағыл құм, сексеуілді түлей ішінде бой жасырын бір ауыл отыр. Қоңыртөбел елу-алпыс үй. Елден жырақ осынау ит арқасы қияндағы құмайт арасына ойдан қырдан келіп бас қосқан бұл ауыл "кәмпескеден" үріккен елдің бір шеті. Үстірттің құс қанаты талатын сусыз қиян шөлінен өтіп бұнда келіп жатқан өкімет жоқ. Тыныш. Тағдыр желі қанкөбелек айдап әкеп Хансұлуды да осы ауылдан бір-ақ шығарған. Оған да бір жыл өтті.

Хансұлу ауыл сыртындағы құмаршық, селеулі бұйратқа қарай Қаракерін текіректетіп келеді. Үстінде қынама бел қара пүліш қамзол, белін қызыл жібек түрмемен таңып алған. Назары тұнжырап шаңыт көшіп буалдырланған көкжиекке қарайды. Кімді, нені күтеді, оны өзі де білмейді. Қозбағарға матап берген елдің қармағынан құтылып Әзберген ағасына еріп түн жамылып қашқан күн қуаныштан жүрегі жарылғандай еді. Бостандыққа қолы жеткендей еді. Бірақ ол қуанышы ұзаққа созылмады. "Ертеңіміз не болар екен?" деп қалың сексеуіл ішінде бұғып, қорқып-үркіп отырған қашқын ауылға тап болды. Иті екеш итіне шейін қаттырақ үруге жасқанатын сияқты бұл ауылдың. Балалары да елдегідей асыр салып ойнамайды.

Күн райы таң атқаннан бұзылулы еді. Дауыл боларға көрінген екен. Қазір, Қаракерін текіректетіп селеулі құмсақ шағыл үстіне шыққан Хансұлудың көзін суырған құм аштырмай тұр. Ызғып жортқан ақ шаң борасынмен қабаттасып қылт-қылт туындап арқа тұстан бір шолақ көш көрінді. Хансұлу атының басын ауылға қарай бұрып қамшыны басты. Сексеуілді ойпаң түлей арасында ұйлығысып отырған ауылдың бірсыпыра әйел, бала-шағасы шашырап сыртта жүр еді. Қатты екпіндеп келген Хансұлу:

— Жеңеше, — деп атынан дік етіп секіріп түсті.

— Ау, Еркежан! — деп Рәш жеңгесі (Әзбергеннің келіншегі) сасқалақтап қайын сіңлісіне қарсы жүгірді.

— Жеңеше! Мылтықты кісілер келеді! Әскер ме деймін!

Ел жақтан!

— Өш қасқа! Енді қайттік?!

Сөйткенше, қалтарыстан сау етіп төрт-бес түйеге жүк артқан көш, іле мылтық асынған төрт-бес қызыл әскер шыға келді. Әйелдер бықпырт тигендей шуылдап үйді-үйіне қашты.

— Ойбай! Ойбай!

— Құрыдық! Қасқайдық!

Әйел бала-шағаның дені Әзбергеннің үйіне кіріп кеткен. Зәре-құт жоқ. Кемпірлер немерелерін бауырына қысып зар-зар етеді. Балқия, Хансұлу да осы үйде.

— Ау, халайық, неге қаштыңдар' Жау емеспіз! Өкімет адамдарымыз! Тілдесіндер! — деген дауыс шықты сырттан.

Жұрт дір етті.

— Құрысын... мынау Асан ғой! — деп сыбыр етті, Балқия бетін сызып.

— Онысы кім тағы? — деп іргеге тығылып отырған бір кемпір күңк етті.

Ақ көйлегінің етегі көлең етіп ортадағы қоңыр үйден дембелше бойлы ақ сары келіншек жайнаңдап шыға келгенде Асан бастап келген топ — Сұржекей, Бұқабай мелиса, Шеге, Ждақайлардың көздері жарқ еткендей болды.

— Мінекей, іздеген жоғымыздың бірі алдымыздан шықты, — деп басында орыс кепкасы бар арық қара Асан ырсиып күлді. Беті шалбарланып кететін баяғы күлкісі.

— Ал Балқия, бұл ауылдың бөріктілері қайда?

— Келіп қалар...

— Сонда бұ... қайда кеткені... олардың?

— Оны келгесін өздерінен сұрай жатарсыздар! Үйге кіріңіздер!

Суырма желден мазалары кетіп тұрған Асан мен Сұржекей бір-біріне қарады. "Не істейміз?" дегендері еді. Асан шешімге келді.

— Қазір... Қазір кіреміз! — деді Балқияға ізетпен бас иіп.