Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

"Үйірінен қаңғыған тұлпар оңбас, тұғырына саңғыған сұңқар оңбас" деген. Біз хөкиматпен белдесіп береке табамыз деп айтпаймыз. Хөкимат алдымыздағы малдан, аузымыздағы дұғадан, көші-қонмен жүрген еркіндігімізден айырса қазаққа одан артық өлім бар ма? Елден безген бетіміз содан-дүр. Алдымызда не күтіп тұр? О жағы бізге қараңғы.

— Дұрыс айтады ахун!

— Бәрекелде... сөз-ақ! — деген қошемет айқайлар естілді.

— Ахун бауа! — деп тағы айқайлап сөз бастады Асан.—

Бұл ауылдың өкіметке деген үш өкпесін айттыңыз! Енді сол өкпе орынды ма, соны айтайын, ау, ағайын, аздап құлақ сал! "Өкімет малды алды" дедіңіз. Рас. Малды алғаны рас. Бірақ байдың малын алды. Алды да кедей-кембағалдың, жоқ-жітіктің алдына салды. Қалғаны мемлекет мүлкіне айналды. Айналып келгенде ол да халықтікі. Бір ме?! Екінші — "ауыздағы дұғадан айырды" дедіңіз. Халық аузындағы дұғасын тастасын деген заңды көргем жоқ. Екі ме? Үшінші —көші-қонмен жүрген ел едік, "еркімізден айырды" дедіңіз,ахун бауа! Бұныңызға айтар дауым бар! Заман алға озды.Ат жалын тартып мінген киіз туырлықты көшпенділер отарба, айырпланды замана жүйрікке жете алмады. Далақтап артта калды. Ең болмаса мына іздеріңе ерген шиеттей бала-шағаның обалын неге ойламайсыздар!

Осы жерде атымен екпіндеп кимелеп жұртты бұзып-жарып ортаға шыға келген Әзберген қамшымен Асан бәлшебекті қақ бастан тартып жіберді. Асанның кепкасы ұшып түсті. Мандайынан қан саулап берді. Опыр-топыр болды да кетті төңірек. Жаяу жұрт бытырап тұра қашты. Аттылар алысып араласып кеткендей. Тарс-түрс мылтық атылды. Көпшілік ішінде түрған Хансұлудың байқағаны Шегені біреу, шамасы, Шотан болуы керек ат үстінен сыпырып алып жатты. Сұржекей, Бұқабай мелисаларды жігіттер көзді ашып-жұмғанша мылтықтарын тартып алып, қолдарын қайырып байлап тастады. Ждақайды біреу топыраққа аузын былғап бақыртып тепкілеп жатыр. Әзберген Асан бәлшебекті көкпарша сүйреп тақымға ала бергенде, Әзбергеннің желкесінен Бұлыш қона түсті. Лабақ ахунның түйесі үркіп өзі шеттеп шығып кеткен, Оның сөзін ешкім елеп тыңдап жатқан жоқ. Шаңыт аралас қым-қуыт аласапыран. Жаяу халық, ішінде Хансұлу да бар, үріккен қойдай серпіліп анадай жерге барып іркіліп бұрылып қарап тұрды. Асан бәлшебек, Сұржекей, Бұқабай мелиса, Шеге, Ждақайлар қолдары арттарына байлаулы, аузы-бастары қан-қан болып жерде жатты. Енді үрпиген қалың нөкердің алдында, жаяу алысып жүрген Бұлыш пен Әзберген еді. Өзінен бойы да биік, әлпеті де зор Әзбергенмен Бұлыштың айқасын дос та, дұшпан да бірауық қаңтарылып, қызыға тамашалап қалғандай. Бітіспес бір-біріне әзелден өш, түздің ызалы екі тағысы андаусызда жолығып қалып өліспей беріспес жекпе-жекке шыққандай. Шын басшының тағдыры да қазір осыңда шешілетіндей. Екеуі де өлермен, киімдері дал-дүл айрылып жалаң бас алысады. Өңкиген алпауыт тұрықты Әзбергенді, қайың денелі, қабыландай шапшаң Бұлыш айналдырып әкеп бір кезде қалың нөкердің алдына былғап ұрды. Жұрт гу етті. Омырылған теректей етбетінен сұлаған Әзбергеннің қолын жауырына сындыра қайырып арқасына қонжиып мініп алған Бұлыш:

— Әкел жіпті! — деп ақырды дағдарған топқа қарап.

Біреу аттың шылбырын лақтырды. Әзбергеннің қос қолын арқасына байлап болған Бұлыш енді оны әлгі жатқандарға қарай сүйреді. Тура Асан бәлшебектің қасына сүйреп әкелді.

— Әп-бәрекелді! — дей береді Лабақ ахун.

— Шешіңдер қолдарын! — деп жекіді Бұлыш жігіттерге.

Өзі Асан бәлшебектің байлауын шешіп жатыр. Мотан,

Шотан, Қапан бастаған бір топ айқай салды.

— Дұшпанды неге босатамыз?

— Босатпау керек!

— Ат көтіне байлау керек!

— Көздерін жою керек! —- десе, Бүлыштың ісін қолдаған мол нөпір дауыс:

— Бұлыштікі жөн!

— Өкіметпен жаулықтың керегі жоқ!

— Біз банды емеспіз!

— Басымызға тыныштық керек! — десіп айқай салды.

Лабақ ахун да:

— Бұлыш баламдікі жөн! Ақылмен іс қылмақ лазым! — деп жатыр көзін жұма тақуа кейіпке еніп.