Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Қолдары босатылып ұсқындары қашып орындарынан тұрған өкімет адамдарының алдарына әкеліп аттарын көлденең тартты жігіттер.

— Қаруларын да беріндер! — деп Бүлыш сұсын қадады

Мажан балаларына қарап. Бұлыштан ғана емес көпшіліктен қаймыққан Мажан балалары өкімет адамдарынан әлгінде тартып алған бесатар, нагаңдарын өздеріне қайтарды. Асаңда да, Сұржекейде де, Бұқабайда да, Шегеде де, Ждақайда үн жоқ. Қаруларын алып, үсті-бастарын реттеп ат беліне қонып жатыр. Жел гулеп соғып тұр. Ышқынып азынап ысқырады. Қара арғымағына мінгесін Бұлыш Асанға қарап:

— Асеке! — деп дауыстады. — "Бір қарын майды бір құмалақ шірітеді" деген. Сол айтқан келді. Бір ақымақтың кесірінен біз міне қарабет болулы. Жолымыз енді екі айрылулы...

— Рас айтасың! — деді Асан бәлшебек бетінің қанын сүрткіштеп. — Жолымыздың екі айрылғаны рас. Біз қайттық, ендеше!

Асан бәлшебек атын тебініп қалды. Бес атты саудырап бөлініп шыға келді. Құйрық жалы желбіреген сары айғырдың үстіндегі Шегеден, кетіп бара жатқан Шегеден көз алмай топ арасынан Хансұлу қарайды. Қыздың бүгін байқағаны Шеге өзгерген, өскен. Бұрынғы бала Шеге емес. Құйрық, жалы желге желбіреген сары айғырдың үстіндегі Шеге кенет жалт бұрылып кейін қарады. Топ ішінен назары Хансұлуға түсті. Хансұлу да көз алмай қараумен тұр еді... Бірақ Шегелер ұзай берді.

2

"Өкімет адамдарының'" қарасы үзілісімен ауыл опай-топай үйлерін жығуға кірісті. Бала жылап, ит үріп, түйе бақырып азан-қазан болып жатыр. Бұл кезде Лабақ ахун Әзберген мәселесін де бір жәйлі еткен. Әзбергеннің қолын шештіріп Шотан, Мотан, Қапандарды да шақырып алып ер-азаматтардың көзінше ақ сақалын саумалап тұрып пәтуа айтқан. "Уай, Әзберген ұғлым, бүгін біз Бұлышты басшы сайлап баталастық. Сен батаны бұздың. Арамызға іріткі салдың! Көнсең осы, көнбесең жөнінді тап дейміз. Көп тілегі осы!" деп айтты. Әзберген түнеріп ұзақ тұрып бір кезде: "Айып бізден, ахун бауа!" деді кінәсін мойнына алып. Көпшілік Әзбергеннің кінәсін кешті.

Шай қайнатым уақыт ішінде дауылмен араласып дүрліккен ауыл жүктерін түйелерге артып та тастады.

Ақ түйесіне мініп алған Лабақ ахун:

— Ал, Жаппар Ием, жар болғай! Жорытқанда жолымыз, Қыдыр ата жолдасымыз болғай! Тарт, балам! — деді дауысы саңқылдап.

Бұлыш қара арғымағын текіректетіп жолға түсті. Соңынан тізіліп салқар көш қозғалды.

Көзді буған қым-қиғаш шаңыт әлі ұлып соғып тұр. Көп сексеуілді, арагідік жайдақ құмсақ адырмен күнбатысты шекеге ала отырып, кіші бесін шамасында бір ескі молаға тұмсық тіреді. Ойпаңнан басталып шағын төбе үсті түгел жауып жатқан өңшең төрт құлақты бейіттер. Саздан, қара тастан аралас соғылған. Қасқайып қарап тұрған төртқұлақ тамдар. "Барак ата", "Барақ ата" бейіті деген күбір қашты көшті жағалап. Жағын қызыл орамалмен байлап алған Хансұлу бір топ атты қыз-келіншектердің арасында тұрған. Лабақ ахун бас болып ер-азаматтар домаланып аттан түсе бастады. Жұрттың айтуынша, анау төбе басына таман тұрған кәрі сексеуілдің түбіндегі төрт құлақты мола — Барақ атанікі, одан төмен ойпаңдағы төрт құлақты тас бейіт оның баласы Асаудікі. Ерліктері жырға, аттары аңызға айналып кеткен әкелі-балалы батырлардың бейіттерін Хансұлудың көріп тұрғаны осы. Жырда айтылатын бүкіл уақиғалар көз алдыңда тіріліп, елестеп, жүрегі лүпіл қақты.

Жұрт аруақты бабаның бейітіне жүз беріп тізе бүгіп, бас ие мүлгиді. Лабақ ахун қалың көпшіліктің алдында, жел өтінде ақ сақалы желбіреп отырып әндетіп құран оқыды. Ахунның қазіргі аят оқысы бөлек. Сазды үнін шырқай созып боз інгендей боздап, аруанадай зарлайды. Құлак түбінен ысқырған жел, бас шұлғыған бұта түгел баянсыз мезгілдей жүйткіген опасыз тірліктен хабар бергендей шал үніне үндесіп жадау сыңсиды. Аяттың орта тұсында ахун үні бүзылып қалтырап сала берді. Шал орамалымен көзін сүртті. Сол-ақ екен, қаптап отырған қалың жұрт әйелі, еркегі бар түгел бырсылдап жылауға көшсін.