Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

Көшпен қатар келе жатқан қыз-келіншек тобына Бұлыш хабары жеткен жоқ. Бұлыш түрікпенмен болған әңгімені алдымен ер-азаматтар құлағына тигізді. Көп ұзамай ол хабар әйелдер тобына да жетті.

— Қайдан келіп, қайда бара жатқан көш бұл?— депті түрікпен.

— Өкіметтен қашып Ауған асып барулымыз!— деп жауап береді Бұлыш.

— Өкіметтен қашпау керек, өкіметпен алысу керек, — депті түрікпен.

— Өкіметпен алысар шама бізде жок, — депті Бұлыш.

— Сізде жоқ болса, бізде бар. Шағыл деген құдыққа қарай бұр көшті! Өкіметің көп ұзамай сол құдықтың басында жерленер,— депті түрікпен.

— Бізге әмір етпеңіз, жолаушы! Бұл ауылдың әлі өз еркі өзінде!— депті Бұлыш.

— Әй, қазақ, өкіметтің құрығынан құтылғанмен Ханжөнейттің құрығынан құтылмассың! — деп түрікпен атын тебініп қалыпты. Болған әңгіме осы. Бұл әңгіменің астары жұрттың үрейіне үрей қосты. "Енді өкшеңе жалғыз ғана өкімет емес, тағы бір көкжал — Ханжөнейттің баспашылары да түсті десеңші" деп, көпті көрген кәрілер жағы қапа шекті.

Жол жүрген сайын ұшы-қиыры жоқ біріне-бірі мінгескен жал-жал құмдарға бойлап кіре берді. Тап-таза сусыма құмдар оңында да, солында да қалып барады. Сарғайып, алтын шашақтанып қураған құм селеулер. Құмаршық, дүзгендер. Жантақтар. О заманда бұ заман мал тұяғы тимеген, иесіз қу медиен шөл дала. Күн де қайтадан ысыған. Таңдай құрғатып, қаталатып, бетті жалындай шарпып құм аптабы еседі. Көшкен ауыл енді түн баласында ұйықтарда төбе басына қарауыл қоятын болды. Жолда кездескен бір-екі құдықтан ауылдың мал-жаны түгел қанып су іше алмай тарығып келе жатқанда суы мол бір құдықтың үстінен түсті. Саршейіт деген құдық екен. Төңірегінің түйе жайылатын жантағы да мол. Жұрт жүктерін түсіріп, көлік малды суарып, түгел сол жантаққа жіберді. Ауыл кешті осында батырып, таңғы салқынмен жүруді ұйғарды.

3

Құрамында еріктілер, халық милициясы аралас елу кісі жасағы бар Апанас бастаған отряд қашқан ауылды ескі керуен жолымен қуып келеді. Күн демей, түн демей отрядты алып келе жатқан — Асан Айтжанов. Түрікпеннің Қарақұмына кіргеннен кейін үшінші күн бесін шамасында Асан Айгжановтың көзі жұрттан бұрын алыста құм арасында қылт еткен түйенің мойнын шалып қалды. Отряд сайдан шыға берген. Сайға қайта шегінді.

— Мал көрінді. Ауылға жеттік! — деді Асан бәлшебек дүрбісін оңтайлай берген Апанасқа. Апанас дүрбімен алысқа шұқшиып біраз қарады.

Апанас Ждақай мен Шегені шақырып алып бөлек сөйлесті.

— Анау тау құм басында карауыл түр. Жалғыз адам, — деді Апанас таза қазақша сөйлеп. — Сіздер отрядтағы ең саналы жастарсыздар. Революция атынан бұйрық етемін! Сол қарауылдың дымын шығармай қолға түсіресіздер! Шамаларың келгенінше қолға тірі түсіріңдер! Біз ауылды ұйқыда жатқан таң қараңғысында басып қалуымыз керек. Өйтпеген күнде олар атқа отырып қарсыласып кетсе қан төгіс болады. Ұқтыңдар ма?

Отряд командирінің алдында әскерше тіп-тік тұрған екі бала жігіт, көздері жайнап:

— Ұқтық, жолдас командир!— деп қосарласып жауап берді.

— Бұл сіздердің алғашқы жауынгерлік тапсырмаларың!

Бұлжытпай орындайсыздар деп сенемін! Көп үзамай Ай да туады. Төңірек анық көрінетін болады. Қарауылды қолға түсірген минутында сол төбенің үстінде бой көрсетіп қол бұлғап белгі бересіздер! — деді Апанас.

Командирден бұйрықты алғаннан кейін Шеге мен Ждақай сай-сайды қуалап бұқпақтап алға жылжыды. Әлі тұтасқан қою қараңғы. Селтигеннің бәрі жолыңды тосқан жау сияқты. Екеуінің де жүректері дүрсілдеп кеуделеріне сияр емес.

Былайырак шыққан соң Ждақай сыбыр етті:

— Қасқа бала, қасқиған деген осы...

— Қорқып келесің бе? — деді Шеге мырс етіп.

— Қорықпай... еңгезердей біреу келіп қазір желкеңе қона кетсе не істейсің...

— Жалғыз қарауылдан басқасы ұйқыда... Қорқа берме!!

Аяқ астында сытырлаған шөп.

— Ойбай, сытырлатпа!— дейді Шеге сыбырлап Ждақайға ұрсып.