Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

— Бас иіп келгенге кешірім бар! — деп жатыр ана жақтан естілген өктем дауыс.

— Тапқан екенсің алдайтын ақымақты! — деп жатыр жігіттер.

— Жігіттер! Бой тасаландар! — деген Бұлыштың айқайы шықты. Жұрт селеулі томпақ қыратты тасалап аттарынан домаланып түсе бастады. Төбе тасасынан тарс-тұрс мылтық ата бастады.

— Бұлыш! Ай, Бұлыш мерген! Мен — Апанаспын! Сөзіме құлақ сал! Қарсыласпа, жұртты бекер қырма! Өз еріктеріңмен беріліңдер! Ант етемін! Жазаламаймыз! Елге қайтарамыз!

Апанастың ұсынысына жауап ретінде шаңқылдап екі-үш жерден мылтық атылды. Бірақ Апанас тараптан оған қарсы оқ жаумады. Жігіттер отрядтың бұл қылығына таң қалды. Бірақ отряд қайта-қайта айқайлап "қаруды тастап, соғыспай берілуін" талап етті. Жігіттер одан сайын ызаға булыға түсті.

— Ай, балаларым-ай... ай, балаларым-ай!.. — деп аса таяғы қолында, анадай жерде зарлап сақалын саумалап ахун тұр.

— Бауа, оққа ұшасыз! Бұғыңыз! — деген айқай-ұйқайға мән берер емес. Ауызында — дұға. Көзінде — жас. Отряд оқ атпаса да бекер жатпаған екен. Кенет жігіттердің оң жақ және сол жақ бүйірінен қырқа астынан:

— Тұс-тұстан қоршалдыңдар! Екі жаққа екі пулемет қойылды!

— Кәні, қаруды тастаңдар! — деген айқайлар ереуілдеп кетті.

— Бұлыш аға, қарсыласпаңдар! Бұлыш аға! — деген Шегенің айқайы шықты. — Бұлыш аға! Текке қырасыз елді! Текке қырасыз!

— Атқа... атқа отырыңдар!.. — деп бұйырды Бұлыш.

Бұлыштың да оңайлықпен беріспек ойы жоқ еді. Сөйткенше, сыртын орап бұқбақтап жүгірген екі әскердің төбесі қылт етті. Бұлыш сығаламай басып салды. Алдыңғысы шортан балықтай шоршып-ақ түсті. Екіншісі де бір жігіттің оғынан сеспей катты. Сөйткенше:

— Атыңдар! — деген каһарлы бұйрыққа іле-шала қос бүйірден қос пулемет сақылдап қоя берді. Сол-ақ екен, төрт-бес жігіт аттарынан сыпырылып қала берді. Аттарға оқ тиіп, шыңғырып, шапшыды. Көзді ашып-жұмғанша иесіз аттар ойнап шыға келді. Пулеметтер сақылдап жатыр. Ию-кию. Айқай-шу. Әркім енді өз басымен кайғы болған зобалаң сәт туды. Қардай бораған оққа кім қарсы тұрсын. Бұлыштың жігіттері бытпылдақ құмға бет алды. Құмға желдіртіп бытырап кашқан көш те кіріп бара жатты.

Ұрыс болған майданның дәл кіндік ортасында әлгі жігіттер бекінген қырқа үстінде қалқиып таң шапағына малынып ақ жалаудай ақ шапаны желбіреп ахун байғүс тұр. Қолында — таяғы. Ауызында — дұға. Қыршынынан қиылып жатқан жастарды өз көзімен көріп тұр. Қардай бораған жау оғы абжыланша ысқырып, аш бөріше ұлып шарқ ұрады ауада. Шал Құдайдан өлім тіледі.

— Иә, тәңірім, жібер ажал оғыңды! Жібер ажал оғыңды мына кәрі қақбасқа! Бұны көзім көргенше күмрә неге болмадым?! Күмрә неге болмадым! — деп сарнайды. Көз жасы сақалын жуды. Әй, бәсе! Түн үйқысы төрт бөлініп бір нәрсеге өрекпіп еді-ау жүрегі. Соны неге үқпады бұ қақбас?! Неге аттан салып ауылды түнде көшірмеді?

О, алжыған! Обалына қалдың елдің! Обалына қалдың?

Шал таяғымен жерді түйгіштеді. Күңіренді, күйреді. Енді біруақ құм арасынан елу шақты салт атты әскер дүркіреп шығып, қашқан көштің соңынан лап қойды.

Төбе басында сарнап тұрған ахунды ешкім елеп іркілген жоқ. Жан-жағынан қиқулап ағып өтіп жатыр. Бордай езіліп боздап тұрды ахун байғүс. Әлден уақытта ес жиып төңірегін шолса құдық маңы ойпат қаңырап бос қалыпты. Оққа ұшқан ат өлімтіктерінің үстіне қарға, құзғын жинала бастапты. Әріректе құм етегінде иесіз жылқылар жүр жайылып.

Ыңырсыған, ыңыранған дыбысты шалды құлағы. Мойнын созып сайға қарады. О, Жасаған Ие! Сайда жатқан бір өліктің басын сүйеп мықшындап жатқан екі кісінің жотасын көрді. Өліктердің арасында жаны шықпаған жаралылар да болғаны-ау.

Шал асатаяғы қолында кең адымдап төбеден түсіп келеді. Әлгі екеудің біреуі егделеу орыс екен. Екіншісі — жас қазақ жігіті. Ак матамен жаралының кеудесін шандып жатыр. Бұны көріп, орыс тілі бұралып:

— А, ақсақал, салам! — деді. Жаралыны тани кетті ахун.

Асан бәлшебек. Жарасы ауыр сияқты. Ыңырси береді.