Белый дом / Ақ боз үй - Смагул Елубай / Смағұл Елубай

тықақтаған мына баланы көрінеу жақтырмай:

— Әй, Жорғаның баласы! Есіттік, жетер! "КПУ" емес

ГПУ деп сөйле! Мойныңдағы сөмкеңнен айрылып қалып

жүрерсің! — деді. Соны айтты да сыртын беріп үйіне бұрылды.

— Би аға! Сіз бекер ашуланасыз. Анау Жарасбай, Ұлман, Құлман, мынау Мажандардың көрген күнінің қасында сіздікі ойыншық! Нағыз қасқайып жатқан солар! — деп айқайлады Ждақай.

Пахраддин оның сөзін жүре тыңдап үйге кіріп кетті.

Ждақай кенет өз-өзінен сақылдап күліп жіберді де, дүрсілдеп шауып ала жөнелді. Ауылдың бүкіл итін шулатып ертіп ала кетті.

5

Пахраддин салықтан құтыла алмай жатқанда, ел шетіне "Қызыл отау" дегені келді. Мажан аулына орын теуіп күнде ойын, күнде той, кернейлетіп-сырнайлатып жатып алды.

Жастарды жинап билей ме, ойнай ма, әйтеуір, білгенін істеп жатыр. Күндіз-түні жиналыс. Дүниедегі жаңалықтың бәрін айтатын көрінеді. Кәзит-журнал оқитын көрінеді. Ауырғанды емдеп жатқан доғдыры да бар дейді. "Кәнцерт" дегенді бұрын қалада, жәрмеңкеде көруші еді. Бүлар сол "кәнцертті де" әкеліпті ел ішіне.

"Қызыл отаудың" басшысы баяғы Шәріпті ауылнай сайлап кететін Асан дейтін бәлшебек екен. "Қызыл отаудың" бірінші жиналысыңда-ақ сөзінің тоқетері "Жаңа өмірге барар жолдағы ортамыздағы басты кедергілер — бай мен молданы арамыздан аластау керек" депті.

— Ал бай мен молданы құрттық. Ары қарай не болады?—депті жүрт.

— Кәмпескеленген байдың мал-мүлкін кедейге бөліп

береміз. Серіктікке ұйымдасамыз. Бір атаның баласындай

бірлесеміз. Жер жыртып, егін саламыз. Үй салып, отырық-

шылыққа көшеміз. Оқу оқып білім аламыз. Үлкен қалаларда тұрамыз. Сөйтіп гүлденген жаңа өмірге, мәдениетке жетеміз!— деп Ұжмақты бір-ақ күнде орнатыпты. Жастар жағы қол шапаттап мәз болыпты. Ұзын тұра Уәп, қойшы Қауқаш,

жылқышы Жаңбырбай тәрізді кедейлер:

— Уай, інім! Бізді қайтесің, сол, қартайғанда жер

тырмалатып! Біз сол үйренген ата кәсіппен малымызды бағып, көшіп-қонып жүре берелік те! Әлгі айтқан "қала" дегенің де қазаққа жараспайтын нәрсе, біз осы мына жаман киіз үйде туғанбыз, сонда өлсек те ризамыз ғой! Қайтесің сол, бізді қалаға сүйреп! — десе, Ждақай:

— Өлгісі келген жұрт сол киіз үйінде өле берсін! Біз

тұрамыз қалада! — деп айқай салыпты. Оны жастар түгел

қол шапаттап қолдапты. Асан бәлшебек:

— Ақсақал ондай кертартпалықты койыңыз! Болашақ

жастардікі! — депті. Жиналыс соңында Асан:

Кел, кедей жастары. Үйымдас жалшымен! Бай менен молданы Қойдай қу қамшымен'—

деп ұран тастапты. Жастар ду-ду етіп оны сол заматта жаттап алыпты. Содан алгі тақпақ ауыл балаларының аузынан түссінші енді. "Ақсүйек" ойнап жатып та, "Айгөлек" ойнап жатып та:

Кел, кедей жастары, Үйымдас жалшымен! Бай менен молданы Қойдай қу қамшымен!—

деп түнгі аспанды бастарына көтеріп шуылдап жүргені. Тақпақ біртін-біртін құлаққа сіңіп жатталып, ел ішіне тез тарап кетті. Кемпір-шалдар күңіреңді. "О, жасаған ие, осынша жасқа келсек те, көрмегеніміз көп екен-ау!" деп. "Заман азды ғой!" деп.

Пахраддин сан саққа ой сабылтып іштей тыңды. Осылай боларын бұл әу баста-ак болжаған-ды. 18-19-шы жылы қазақтың ірі байлары ұсталды. "Өгізге туған күннің бұзауға да туарын" сонда-ақ сезген Пахрадцин.

Мінеки, сол зауалдың тықыры енді таянды.

Кел, кедей жастары, Үйымдас жалшымен! Бай менен молданы Қойдай қу қамшымен!