Осы мәнсіз, өткінші сырт өмір Қасболаттың ғажайып дүниесіне есік қақпай ене бастады. Оның ұсақ-түйек, кәкір-шүкірі, күйкі ұғымы негативтей баттиып айқындала берді де, әрі-беріден соң «сенің жарқын дүние, өмірдің өзегі дегенің бос қиял, нағыз шындық менмін» деп шықты. Сырт дүниенің хабары алдымен Сәбира бейнесінде келді.

Ақыры о да сезіктене бастады. Әуелі ренішін қабағынан аңғартып үнсіз, тұйық өкпелеп жүрді. Қасболат әйелінің шаң-шұң ұрыс шығармағанына риза болғанмен, түбі ыңғайсыз үлкен әңгімеден қашып құтыла алмайтынын біліп мазасы кетті. Егер мұнысын қоймаса қанша қашыртқылағанмен тықыр бір күні таялады ғой. Жалпы Сәбирамен екеуінің арасы... Ерлі-зайыпты адамдар соғыстан бұрын жыл жарым ғана отасты да бес жылдан артық көріспеді. Қасболат өзінің үйлі-баранды болғанына үйренбей жатып, қайтадан бойдақ қалпына түскен. Үйренісіп болмай ажырасқан адамдар бір-бірін тосырқап қалыпты. Сәбираны қайдам, қашаннан мінезі тұйық қой, ал Қасболат көндігіп кетпей жатып, мына зауалға ұшырады. Бала десе... Баяғыда бесікте қалған баланы алтыға толып жүгіріп жүрген кезінде бір-ақ көрді. Қаз тұрып, апыл-тапыл басып, былдырлап тілі шыққанын көріп, титтейінен исі сіңбегенге ме, ол өз баласынан гөрі кішкене сүйкімді інісі сияқты. «Бұларды да жүдетпеспін, қолымнан келген жәрдемімді аямаймын ғой» деп ажырасуға талай оқталды, бірақ жеме-жемге келгенде іркіле берді. Шәрипамен арасын және де үзе алмады. Қалай үзсін. Ол кетсе бар өмірі үңірейіп қалатын тәрізді.

Сөйтіп Қасболат әр-сәрі халге түсіп қатты қиналды. Тарыққан сағатында Шәрипаға барады. Мұның ауыр халін түсінетін де, жебейтін де сол. Соның қасында отырғанда ғана жаны жай тауып, адам халіне кіреді. Шәрипа мұның халін айтқызбай түсінетін. Өзі де көп сөз айтпай бар ықыласы мен аянышын Қасболатқа үнсіз жеткізетін. Үндемей отырып-ақ барды ұғысуға болатынын Қасболат сонда біліп еді. Шәрипаға қарап отырып: «Жоқ, жоқ, сенсіз тұра алмаймын» дейді Қасболат ішінен. «Мен де сенсіз тұра алмаймын. Бірақ сенің халің қиын боп тұр ғой» дейді Шәрипа көзімен. «Иә, білмеймін, басым қатты», Қасболат ауыр күрсінеді. Шәрипа Қасболаттың басын кеудесіне басып, шашынан сүйеді, жасқаншақ ұзын саусақтары мейірленіп, бетінен сипайды. «Түсінем, бар жағдайыңды түсінем. Бірақ не жәрдем етерге білмеймін. Тек әйтеуір саған қиын болмаса екен» деген Шәрипаның мұңды даусын естігендей болады Қасболат.

Тек ол еш нәрсе талап етпей Қасболат үшін құрбандыққа даярлығымен оны қиын халге салып қойғанын біле ме екен? Мүмкін білетін де шығар, бірақ шын жақсы көрсе не амалы бар? «Үй-ішің бар, ұяңды шайқама» деп қол үзіп кетсе... Одан Қасболат бақытты бола ма? Қасболатты екі жағының біріне де итермейді. Бірақ барған сайын сонысымен өзіне тартып әкетіп барады.

Қанша сабырлы болса да Сәбираға тіл бітті. Бір күні Қасболатқа:

— Бұл не жүрісің? Үйіңнің астынан су шықты ма, үйден безіп?— деді.

— Сен не айтып тұрсың өзің?— Қасболат тыжырынып.

— Білмей тұрсың ба? Тоқтайтын кезің болған жоқ па?

Қасболат бұл әңгіменің болмай қалмайтынын жақсы білетін. Оған іштей дайындалған да. Бірақ неге екені белгісіз кейін ысырып, жалтарғысы келді.

— Сен өзің не айтып тұрсың? Қайдағы жоқ нәрсені...

— Өсегің жұрттың бәріне жайылып болған жоқ па. Мен шыдап бағып едім... Жұрттың сөзі шыдататын емес...

Қасболат қатуланып келе жатыр еді. Сәбира жылап жіберді. Бәрінен де сонысы қиын болды. Не де болса айтпақ болған тұжырымды сөзін айта алмай қиналды.

— Ұрыс-керісті қоялық. Онсыз да келісіп жүрген жайымыз жоқ қой,— деді тек қана.

— Мен бе келіспей жүрген?..

— Осы қайсымыз болсақ та келісуден кетіп барамыз ғой деймін. Осы соза бермей...

— Нe дейсің?— деп Сәбира шошып кетті.— Мен сені бес жыл күткен жоқ па едім?! Сондағы тапқан опам осы ма? Ал, балаңды қайтесің? Оның жазығы не? Мына соғыстан шырылдап қалған жетімдер аз ба еді?