Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Көптен бері ішіне сыймай жүрген зары бар емес пе, Сәбира еңіреп жылай берді. «Маған оп-оңай болып жүргендей баланы көлденең тарта қоюын қарашы!» деп ызаланды Қасболат. Бірақ бір жағынан Сәбираны, әсіресе баласын аяп кетті. Басы шырдай қатып үйден шықты.

Осының бәрі аз дегендей енді өзінің бастығы Мәжитов шақырып алды. Ол өзі жасы қырықтан асқан, тығыршықтай аласа бойлы, жылы жүзді, күлегеш кісі болатын. Өзі әзіл-қалжыңды көп біледі және қолы босап кетсе жұрттан күлкілі әңгіме естігісі келіп ынтығып тұратын. Кейде тіпті онша күлдіре қоймайтын топастау сөзге де күліп мәз боп қалатын. Ал, нағыз бір ұнатқан күлкілі сөздерді «сүйдедің-ау» деп қайталап айтып, еселеп күлетін. Бұл жолы оның қабағында күлкі жоқ, жүзі суық көрінді. Бұрын Қасболатты жақсы көріп, іш тартып: «Кел, Қасболат, отыр, Қасболат» деп жүруші еді, енді «отырыңыз, жолдас» деп фамилиясын атап, орындықты нұсқады. Содан кейін алдындағы қағазға үңіліп Қасболатты біраз қаңтарып қойды. «Менің үстімнен түскен бір пәле емес пе екен» деп Қасболат көз қиығын тастап еді, жоқ, жай бір қатынас екен. Бастық басын көтеріп алып, Қасболаттың бетіне қарап, «Һм...» деп қойды. Әдетінше күліп жіберген жоқ.

— Екеуміз бір ашық сөйлесейікші. Осы сенің семья жағдайың тыныш па?

Қасболат үндеген жоқ.

— Күмілжуіңе қарағанда пәлендей тыныштық жоқ сияқты-ау, ә?

Ол енді күліп жіберіп біреудің қасіретін сайқымазаққа айналдыра ма деп қорқып еді Қасболат, бірақ құдай сабыр беріп күлмеді.

— Шамасы жұрттың өсегі рас болды ғой. Иә, жел тұрмай шөптің басы қимылдамайды.

— Менің әйелім арыз берді ме, әлде жұрттың өсегіне бола шақырып отырсыз ба мені?— деді Қасболат ашуланып.

Ол енді өзіне ыза болды. Не де болса бір жақты болып, бар тауқыметін бір-ақ көтеріп алмай, қиқалақтап жүріп, жан баласын жолатпайтын аяулы нәрсесіне сырт адамның суық қолын сұқтырып, мораль оқытып қойғаны мынау. Бастықтың сөзі қиянпұрыс шықса көз жұмып қатты кетуге бар еді.

— Жоқ, келін айтқан жоқ. Ақылды кісі екен. Егер ол арыз берсе халің жақсы болмас еді. Бірақ бұл мәселеге мен әжептәуір қанықпын. Бәріміз де жас болдық. Жастық желік шығар десем сен тым тереңге кетіп қалған түрің бар көрінеді. Менен шыныңды жасырмай-ақ қой. Мен сені жақсы көретін адаммын. Өзіңнің түпкі ойың қалай!

— Шынымды айтсам дал болып жүрмін.

Бастық ойланып қалды. «Ия» деп күрсініп те қойды.

— Қиын жағдай екен. Жүрекке әмір беру қиын. Бірақ адал жарың, әсіресе балаң бар. О жағын мықтап ойлау керек. Сен өсіп келе жатқан, және өсетін де жігітсің. Ал, осыдан бір сүрінсең мықтап сүрінесің. Онда біз арашашы бола алмаймыз. Айыптаушың боламыз. — Қасболаттың қабағын бағып ол біраз үндемей отырды. — Өзің білесің балшықтан кадр жасай алмай жатқанда сенен айрылып қалу бізге де жеңіл емес. Болашағың бар-ақ жігітсің. Мен бір ақыл айтсам тыңдар ма едің?

Қасболат бас изей қойған жоқ, бірақ басып изеген сияқты төмен қарады.

— Адам кейбір қиналған шағында өз ақылынан гөрі кісі ақылын тыңдағаны жөн болады. Сен ғафу ет. Қасболат, бұл жасы, қызмет бабы үлкен болса да, біреудің жетегінде жүр деген сөзім емес. Бірақ ойы әр саққа жүгіргенде — адам дұрыс жолды таңдай алмай соңынан бармағын шайнап қалатын да кезі болады.

Мәжитовтың қай жаққа қисайтып келе жатқанын Қасболат түсінді. Бірақ үндемеді. Өзі шеше алмай қиналған нәрсенің түйінін өзгеге ұстата салғандай.

— Менің тілімді алсаң тыйылуың керек, шырағым. Әрине, көңілі құрғыр бір құлап кетсе қиын. Бірақ шыда. Әскер басқарған офицер емессің бе. Өзіңе әлің келетін шығар.

Шәрипадан біржола айрылатыны енді ғана айқын болып Қасболат шошып кетті. Бұрын әрі-сәрі боп жүргенде — әйтеуір үміт бар еді. Онда біржола қол үзуге Шәрипаны қиған жоқ-ты. Енді өмірде тұңғыш көрген ең үлкен қызығынан айрылып құлазып қалғалы тұр. «Жоқ, жоқ! Көнбеймін, бермеймін!» деп айқайлап жібергісі келді. Бірақ бетіне қан теуіп, булығып үндемеді. Өзінің үндей алмағанына ыза болып, одан сайын булығады.