Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Шәрипа шай үстінде де әшиін әңгіме айтып Қасболаттың баратын ауданының жағдайын сұрастырып алаң қылып отырды. Бірақ Қасболат түйіліп, жауапты қысқа қайтарып өз-өзінен булыға берді. Шәрипаның қимастығына «менің сонша трагедияма татымадың» деген өкпесі араласты. Кенет шай құйып жатқан қыздың саусағындағы ұсақ дірілді көзі шалды... Осы сәтте біреу көзіндегі шелін сыпырып алғандай Қасболат бәрін көрді... Түсінді. Өзінің іштей бұрқанып, астан-кестен боп жүргені, қайғы-қасірет шегіп аһ ұрғаны, қалаған ісіне бір қадам баспай жатып, барлық трагедияны тек қиялында жасап алып соны актерше ойнап жүргені... Не деген ұсақтық... Қасболат іштей дайындап келген «сұм тағдыр», «ақтық демін...» деген сөздерінен жиіркенді. Тіфу.,. Неткен жалған, мүсәпір сөздер. Шын қасіретті адам қызыл сөзбен арамдамайды екен. Ол ешбір сөзбен бейнеге түсіріліп айтылмайды. Іште тұнып қана жатады екен ғой...

...Қасболат ауыр төңбекшіп, айналып түсті. Астындағы ағаш кереует сықыр-сықыр етті. Сәбира оянып өз кереуетінен тіл қатты.

— Ұйықтай алмай жатырсың ғой. Бір жерің ауыра ма?

Жауап қатудың орнына Қасболат күңк етті. Онысы мазамды алма дегені болар. Сәбира бір-екі есінеді де, аздан кейін пысылдап қайта ұйықтады. «Осының уайым алаңы жоқ-ау» деп ойлады Қасболат. Жанның тыныштығы қандай жақсы. Қасболаттың сол ісін тарс ұмытып кетті ме екен? Екеуі содан кейін кінәласып, я түсінісіп сөйлескен де жоқ. Қасболат өзімен өзі әлек боп жүріп осы ауданға көшіп келді. Көші-қонның жаңа орынға орналасудың әлегі... Сонымен ерлі-зайыптының арасындағы сол бір ауыр сөз де мысықтың дәретіндей бүркеулі қалды.

Қасболат тағы да аударылып түсті. Ұйқы деген құрғыр келе ме бүгін?.. Таң да жақындаған шығар. Қосқабат әйнектен уілдеген ызың естіледі, боран үдеп барады-ау шамасы...

VII

Қаламүш колхоз орталығында екі күнге аялдағысы келді. Атын мал қораға апарып, ер тоқымын алып, басын шөпке тығып жіберді де, өзі мектептің жатақханасына келді. Саманнан қаланған аласалау үйдің ұзынша коридорындағы қарауытып кеткен бояусыз тақтай еденін сықырлата басып бесінші бөлмеге кірді. Есігінің тұтқасына дейін таныс. Бұрынғы өзі жатқан бұрыштағы кереуетте жалғыз «Көк қошқар» — Сәден жатыр маңқиып. Орақ тұмсық, дөң маңдай, аласа болса да жуантық Сәденді балалар көптен осылай атап кеткен. Кешегі боқмұрын — енді бұл да сегізінші класта оқып жүр.

— Келіп қалдың ба, Қаламүш аға,— деп Сәден бейне бір осының келуін тосып жатқандай басын төсектен көтеріп алды.

— Келіп қалдым. Балдар қайда?

— Оқуда болат та.

— Сен неғып жатсың?

— Ауырып... Суық тиген бе?—деп «Көк қошқар» мұңайып жастыққа қайта қисайды.

— Жалқаулығым ұстап жатыр деп неге шыныңды айтпайсың?

— Оллаһи шын, ыстығым отыз сегіз! — деп Сәден төсектен басын қайта жұлып алды.

— Кәне, тамырыңды ұстап көрейін.

— Ағатай, ағатай, оллаһи шын,— деп «Көк қошқар» көрпесін бүркеніп қабырғаға қарай тығыла түсті.

Қаламүш оны төсегінде біраз жұмарлап ақыры тұрғызып алды. Содан кейін кереуеттің үстіне өзі аунақшыды. Бес жыл жатқан орнын сағынып қалыпты.

— Бүгін мұнда мен жатамын. Ал сен ана боқмұрындардың біреуінің қасынан орын тап,— деп әмір берді Қаламүш. Сәден тіпті қуанып кетті.

— Ал мен басқарма жаққа барамын. Кешке қарай ораламын. Шай қайнатып қойыңдар.

Қаламүш көтеріле бергенде, сұмырай «Көк қошқар» бір пәлені шығаратындай жымың-жымың етеді.

— Қаламүш аға, мен Зүбәйдаға айтсам ет те асып қояды ғой.

Сұмның өзі де әккі тұр екен, Қаламүш тап бергенде зыта жөнелді. Бірақ оны тар бөлменің ішінде екі айналдырмай ұстап алып төсекке жығып сап, мытып-мытып алды.

— Ағатай, ағатай, өлдім. Қойдым, қойдым деймін.

— Айтасың ба екіншілей.

— Айтсам жағым қарыссын. Сенің келгеніңді өзі де біледі ғой. Несіне арам тер болам.

— Тілін қарашы мына жаманның! Мойныңды бұрап алайын ба?

— Ойбай қойдым, ағатай, қойдым.

— Жаман ағаңның жұмырығын иіскемей құдайыңды ұмытып кеткен екенсің өзің.