Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

— Айналайын-ау, осы боранда қалай табасың? Елсіз далада... Жаңыл аржағын айтуға шошынғандай.— Қой күнім... — деп сөзін жалынышпен аяқтады.

— Ойбай, апа-ау, қол қусырып қарап отырамыз ба, сонда.

Қаламүш орнынан тұрып, киінуге қамданды. Жаңыл да түрегелді.

— Атың болдырып келді. Жалғыз өзің қалай...

Күрең қасқа елу шақырымнан артық жер жүріп болдырып келгені рас. Қаламүш тоқырап қалды. Екеуінен бірдей айрылып қалам ба деп, жаны дызыққан Жаңыл ойымен әр нәрсені бір қармап, ақыры ақыл тапты.

— Атада жет, айналайын. Тым болмаса қасыңа Қадыржанды ал. Сол жерден ат ауыстырып мінерсің. Қайнаға бір ақылын табар.

Жаңыл атқа мінгізіп жатып байқады — бала деп жүрген Қаламүш соқтауылдай жігіт болыпты. Бетінен балалық табы кетпегенмен — денесі ұлғайып, қол-аяғы сомдалып қалған. Ат жалын қысып ұстаған жұмырығы да балғадай.

— Ал, апа, сен уайымдама. Күн ашылмаса тоқтыларды қорадан шығармай-ақ қоярсың.

Қаламүш атын тебініп жөнеле берді.

«Апа» деген бір ауыз сөзі Жаңылдың көңілін иітеді. Тұңғышы Мұраттан кейін Жаңыл құрсақ көтермеді. Оның себебін кейін білді. Бұл да соғыстың сонау соңғы жылында. Қоймаға тұқым астығын түсірісіп жүрген. Сол маңға кекшиіп, Жаппасбай келді. Екі әйел арбадағы қапты қолдап көтерісіп жүр еді.

— Сендер тойынған соң әбден жалқау болып алған екенсіңдер, кәне, сен қатын, бері кел,— деп Жаңылды шақырып алды, арқасына алты пұттың қанарды артып жіберді.

Жаңыл шатқаяқтап қойманың есігіне жете бергенде бір шегі үзіліп кеткендей болды. Қанарды бір жағына аударып өзі де құлай кетті. Содан басы айналып, көзі қарауытып біраз жатты. Есін жиғаннан кейінде белі шойырылып орнынан тұра алмады...

Қаламүш желге қиялап тартып барады. Тас емшегін жібітіп, аналық сезімін қайта тұтатқан осы бала. Жаңыл оның қарасынан көз айырмай әлі тұр. Ұзаған сайын аты бауырлап жаяу борасынға сүңгіп шығады. Кәдімгі азамат боп қалыпты. Жаңылды панасына алып аз да болса көңілін орнықтырып кетті. «Айналайын, өзі жігерлі боп өсіп келеді» деп сүйсінеді Жаңыл. Мінекей мына боранда ағасының қамын ойлап ат үстінен түспей жүр. Апыр-ай, қайнаға бір амалын тапса жарар еді, о да Қоспанды туған інісінен кем көрмеуші еді ғой.

Қоспан қойшы болып Мінайдардың қасына көшіп келгелі он бес жылға қарады. Содан бері ища деп қабақ шытысқан жоқ. Туыстығы болмаса да бірге туғанға бергісіз. Екі үйдің арасын үзілместей жалғап тұрған осы Қаламүш.

Мінайдардың Қаламүштен үлкен екі қыз, бір ұлы бар. Үлкен қызы Салиқа Жаңылға тетелес. Жастық шағы соғысқа тура келді ме, әйтеуір, күйеуге шықпаған. Ақылға топас, анау-мынау сөзге де жоқ. Қазан-ошақтан гөрі қара жұмысқа ыңғайлы. Сол отардың малының салмағы негізінен соның мойнында. Одан кішісі Уасиқа аздап оқығаны бар. Ассеменатор боп істейді. О да отыздан асып барады. Апасы сияқты қайыс қара. Жалғыз үй отырғандықтан ба, бұған да реті келіп бай шықпады. Қаламүштен үлкені Қадыржан озат қойшы атанған. Отызға жуықтаса да бұл да үйлене алмай жүр. Кейбір қулар «төрт бойдақтың отары» дейтінді шығарыпты.

Қойдан өзгеге көңілі селт етпейді ғой деген Салиқа осыдан бес-алты жыл бұрын ғайыптан екіқабат болып, ұл тапты. Жаңыл оның атын Олжабай қоялық деп еді, Қоспан кейіп қалды. «Онсыз да соның олжа бала екенін жұрт білмейді деймісің. Мінекең ырысты, оразды адам» деп атын Оразбай қойып берді. Қазір жүгіріп жүр. Иненің көзінен өтетін жылтыр қара, пысық-ақ. Түк бөтендігі жоқ. Атасына ермек болып алды.

Қаламүш көз ұшында бұлдырап, ұзап барады. Шаңытқан бұрқасын ұшан далада қыбырлаған жалғыз қараны қылғып-жұтып қойып, қылаң еткізіп қайта шығарады.

Жаңыл ішінен Мінайдар шалға наз қылады. Қолында бір емес екі ұлы бар. Түптеп келгенде Оразбай да өз ұрпағы. Қолынан алатын ешкім жоқ. Сөйте тұрып аузынан «бердім» деген сөз әлі шыққан емес. Бір жағынан: «Қаламүшжан бөлек қой. Қия алмай жүрген шығар» деп те ойлайды.