Буря / Боран - Тахауи Ахтанов

Ұзақ түнге суықтан сіресіп қалған бойын әзер жазып Қоспан беткейге қарай аяңдады. Түні бойы жауған қарды жел жалап тауыса алатын емес. Жаяу борасын қонышын көміп сүйрең-сүйрең етеді. Тағы да қылаулап қар түсе бастады. Қоспан баурайдағы сирек өскен толбылғыға қарай келе жатып, төңірекке көз салып тұрып қалды. Бұрқыраған ақшыл тозаң алысты көздеп жасырған. Аттан шоқының төбесі де мұнартып тұр. Анау жотасы шыққан атжал қарлар жыраның сұлбасы. Қоспан бәрін көңілмен танып тұр. Одан әрі ойпаң. Ар жағы жайпауыт жазық, созылып барып адырға иек артады. Өткен көктемде дәл осы арада болған. Сонда боз жусаны аралас ақсұр жердің бетінде мұнартып тұрған бу бар еді. Күн сәскеден жоғары көтерілген кез. Анау жар қабақтың қызыл топырағының ылғалы әлі кеппеген. Жар астында жазғытұрғы иіріліп қалған тұп-тұнық қар суы жылтырайды. Аттан шоқы жалғыз өзі оқшырайып алыс жазыққа, шұғылалы күнге рақаттана қарайды. Қоспан ат шалдырып беткейде шынтақтап жатыр. «Әттең тек суы болса нағыз рақат жер ғой» дейді көкжиекпен астасқан алысқа қарап. Көктемнің зәрсіз желінен ауа дірілдеп тұр.

Қоспан сол желді көзімен көргендей болып еді. Жұмсақ майда жел жусан мен боздың басын шалып ұсақ толқындай жыбырлап, содан анау басына орғып шығып, ар жағында көк сағым болып толқып төгіліп жатты...

Дәл қазіргі аяқ астында иісі аңқыған жусан мен изен бой алып өсіп келе жатыр еді. Анау ойпаңда жусан аралай қызғалдақ пен жауқазын қызарады. Қоспан атын жетелеп солай қарай жүрді. Дәл алдынан қанаты жалпылдап даланың ақ көбелегі ұшты. Әр жерден ін аузында қазықтай қақиып саршұнақ шықылдайды. Олар да көктеммен бірге оянып дымқыл түгін күнге тосып рақаттанып тұр. Жусан арасында пыр-пыр етіп бозторғай жорқақтайды. Қоспан құлақ түріп тұрып қалған. Жер беті қыбырлаған тіршілік дыбысына толы екен. Енді мінекей ұлыған бораннан өзге дыбыс жоқ. Қыбыр еткен тіршілік белгісі де жоқ, тек ойнақ салған ақ боран. Кеше ғана жұпар лебімен шарпып құшағына тартып бусанып тұрған даланың бауыры мұздай. Алып денесінен жан кетіп тоңазып қатып қалған. Алдында ызғар шашып, темірдей қарыған жат кеңістік жатыр.

Қоспан көңілі құлазып аз тұрды да баурайдағы тобылғыға келді. Не балта, не кетпені жоқ. Тобылғының әр талын қолымен сындырады. Шеңгел мен жыңғылдай емес майысқақ тобылғы бірден сынбай бұратыла береді. Қонышынан кезегін суырып талдан қия бастады. Сағаттан артық қимылдап екі құшақ отын жинады.

Түтіннен көзі қарлығып, өлгенше үрлеп тобылғыны әрең тұтатты. Кішкене қара шәйнекті қарға сықап отқа қойды. Қоржыннан тоңазып қалған піскен ет пен бір таба нан алып жалынға қақтап отыр. Жар қабақтан асып, қылаулап қар түсіп ет пен нанын сулай береді. Отқа жақындаған сайын суық сорып ісініп кеткен беті мен қолы удай ашиды.

Жылының иісін сезіп қасына Майлыаяқ келді. Қар үстіне жайған тонға баурын төсеп жатып алды. Ащы түтіннің иісінен рақаттана жиырылып, танауы жыбырлайды. Мүләйім көзі Қоспаның қолындағы етке телміре қарап, салақтаған ұзын тілімен аузын жалап тамсанып қояды. Қоспан жамбастың етінен үзіп алдына тастай беріп еді, Майлыаяқ жерге түсірмей қағып алды.

Қоспанның екі итінің мінезі екі түрлі. Мына Майлыаяқ барып тұрған жарамсақ. Көбінесе қазан-ошақты сағалап, өзіне пайда түсетін жағын көздеп жүреді. Монтаны кескінмен мүләйімси қарап, я болмаса көзі жылтырап, құйрығын бұлғаңдатып жәркелештене маймаңдап кісіні жібітпей қоймайды. Өзі адамға керемет үйірсек. Бейтаныс кісінің алдынан қанша шабалаңдап үріп шықса да, лезде татуласып, аяғына оратылып, қонышына сүйкеніп келе жатады. Құдай атқыр өзі және зирек-ақ. Иесінің көңіл күйін айнытпай таниды. Қоспан бір нәрсеге ренішті болса — бұ да бұйығып, үн-түнсіз жүреді. Тек реті келгенде ғана «мен қасыңда» дегендей жаутаңдап қарап қояды. Қожасы жылы шырай берсе-ақ тайралаңдап мәз болады.